Thang 9 nam 2005
Trong mua he binh thisd-ng,
tai Hoa Ky co khoang 1.500
ch6t vi rai vao nhung luc
qua nong. 1 Vao nam 1995,
chl rieng mot dot nong &
Chicago da lam thiet mang
han 700 nguvi. Tai chau
Au, mot dot nong ky luc lam
khoang 35.000 nguvi chet
vao nam 2003. Trong ca hai
vu, da s6 nan nhan thuoc lop
tudi 65 tra len.
"Nong Qua Xa"-
Chuan Bj Khi Gap
Thai Tiet Qua Nong
Va Khac Nghjet
Thong tin danh cho Nguui Cao Tui va
Cham Soc Tai Gia
Q
I A , -V 1 W
uy vi co biet m6i nam
I s6 ngLpai chet vi
' "nhCpng luc thai tiet
rqua nong" nhi§u han
ch§t vl bao t6, set o*anh, gio I6c,
lut Ipi, va o*png o*lt nhap lai.2 Bit
CLP ai cung co thl bi anh huang
nguy hai vl khf hau nong, nhOng
ngipai cao tu6i la thanh phan di
bi anh huang nhat.
NhOng luc trai qua nong la khi
nhiet o*p len o*en 10 hoac cao han
nhiet a*p trung blnh cua khu VLPC
va keo dai trong mot thai gian.3
Nguai ta tin rang nhOng luc khi
hau qua nong se gay tac dpng
mat can d6i cho SLPC khoe cua
quln chung tai nhieu thanh ph6.
Mot ly do la vl duang Ip va nha
ci>a hip thu nang lup'ng mat trai
va giup hlnh thanh nhOng "dao
nong." Trong luc a mien que
khi hau mat lai vao dem, thl cac
thanh ph6 vin giO SLPC nong da
hip thu. Do do CLP dan thanh thi
thLpang co it gia mat vao ban
dem. Tuy nhien, co nhOng bien
phap ma ngLpai cao tu6i, ngLpai
cham soc ngLpai cao tu6i, va
lanh dao cpng d6ng co thl ap
dung dl giam bat nhOng tac hai
khi gap thai tiet qua nong.
Ai gap nguy hiim khi
thai tilt qua nong?
NgLpai cao tu6i, cung nhLP tre
nho, thLpang gap nhieu rui ro
han khi thai tiet qua nong. Hien
nay, s6 ngLpai cao tu6i ngay cang
dong. D6i vai ho, ca che lam mat
trong ngLpai bi suy yeu; nhlt la
d6i vai nhOng ngLpai s6ng mot
mlnh hoac phai nam yen tren
giLpang thl cang lam cho rui ro
nay tang them.
Mot s6 benh tat nhLP benh kinh
nien, dlu 6c kern minh min,
va benh beo phi co thl lam
cho ngLpai do di bi nguy hai
han. NgLpai dang dung mot vai
loai thu6c nao do cung co thl
lam nguy.
T/IO7 tiet qua nong va khac nghiet" co the gay nhieu
cai chet dot ngpt. Dae biet la do/ vdi nhu>ng ngiro'i
cao tuoi, nguy hiem va rui ro cang cao.
Cung may la co nhu>ng bien phap do>n gian
ta co the ap dung de tu> bao ve.
-------
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
Lam Sao Toi Co The Giam Bot Hau
Qua Xlu Khi Gap Troi Qua Nong?
Cach t6t nhlt dl ch6ng lai thai tiet qua nong la ngan
ngCra. May dieu hoa la mot trong nhOng yeu t6 bao ve
hay nhat ch6ng lai benh tat va chet choc vl nong.4 Chi
cln vai tieng d6ng h6 mot ngay trong phong co may
dieu hoa cung lam giam nguy ca. Quat dien cung lam
di chiu nhung khi nhiet dp tren 90 that cao, quat se
khong ngan dyp'c benh do nong mang lai.
Trong nhOng luc nong qua, cac each phong ngCra sau
day co thl CLPU mang:
• Den cac toa nha co may dieu hoa trong xom cua
mlnh, neu nha quy vi khong co may dieu hoa. Cac
toa nha nay co thl la trung tarn cao nien, rap hat,
thu vien, khu thuang xa, hoac nhOng nai duac chi
dinh la "trung tarn lam mat" (cooling centers.")
• Tarn voi sen hay tarn b6n bang nuac lanh.5
• U6ng that nhieu chit long. DCmg cha den khi khat
mai u6ng. Neu bac sT dan quy vi han che luang
chit long vao ca thl, hoi bac sT xem quy vi dyac
u6ng den mipc nao khi trai nong. Tranh nhOng thi>c
ufing co chit ca-phe-in, rup'u, hoac nhieu duang.
Cac thCpc u6ng nay lam ca thl kho nuac.
• Hoi bac sT hoac nha cham soc SLPC khoe cho quy vi
xem cac loai thu6c quy vi dang dung co lam quy vi
tang kha nang bi benh vl trai nong hay khong.
• Mac quln ao mong, mau sang, va rpng rai.
• Den tham nhOng nguai di bi benh It nhlt hai lln
mot ngay. Dl y nhOng dlu hieu co thl mac benh vl
trai nong, vl du nhip da nong kho, lu lln, ao giac, va
nong nay.
• Gpi 9-1-1 neu thly cln dipac cham soc.
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
Ngoai ra, nguai s6ng a cac ting
cao cua cac nha cao ting khong
co may dieu hoa cang di gap anh
hLpang xlu cua khi hau qua nong.
Tham gia cac sinh hoat met moi
ngoai trai va u6ng ruau trong luc
khl hau nong bit thuang cang lam
tang them cac rui ro do khi hau
nong gay ra.
Trai Qua Nong Anh
HiroTig Din Co5 Thi Nhu5
Thi Nao?
Ca thl thuang tLP lam mat bang
each tang Iu6ng mau vao da va
d6 m6 hoi. Benh do trai nong gay
ra va cai chet xay ra khi he th6ng
kilm soat nhiet dp trong ca thl bi
qua tai. Khi dieu do xay ra, d6 m6
hoi co thl khong du. Dp Im cao
cung co thl khien ca thl kho tLP
lam mat han.
Trai qua nong va Dot quy vi
nong lien he nhau nhu> thl
nao?
Dot quy vl nong la hau qua
nghiem trong nhlt ve mat SLPC
khoe vao nhOng luc trai qua nong.
Nguyen do vl he th6ng kilm soat
nhiet dp cua ca thl bi hong. Khi
ca thl mlt kha nang tLP lam mat,
nhiet dp c6t loi cua ca thl tang
nhanh. Hau qua, can dot quy vl
nong co thl gay IILP hai nghiem
trong va vmh viin cho nhieu bp
phan quan trong cua ca thl.
Co thl nhan ra nan nhan qua lap
da co ve nong, kho, va co mau do.
Cac dlu hieu canh bao khac la
lin Ion, ao giac, va nong nay. Neu
khong tri lieu ngay, dot quy vl nong
co thl dLpa den tan phe vmh viin
hoac chet. Cung may
la dot quy vl nong
co thl tranh dLpac
bang each tuan
theo cac bLpac
dan gian dLpac neu
trong trang nay.
-------
Chinh Quyin Bja PhiPOTig Co Thi Lam
GiBiGiupQuy'vj?
Chlnh quyen dia phuang co thl dong vai tro
quan trpng bang each dLP bao va dap i>ng nhOng
khi trai qua nong. Hai phuang each ngay cang
ph6 bien la he th6ng canh bao nong va bien phap
giam nong.
He Thdng Canh Bao Nong
He Th6ng Canh Bao Nong Ol Gift Gin SLPC
Khoe giup phat hien khi nao thl trai nong co thl
nguy hiem cho SLPC khoe cong chung. He th6ng
nay dung cac chuang trinh may tlnh phan tlch
cac dLP bao cua Ca Quan Khi Tugng Qu6c Gia
va cac dL> lieu a dia phuang dl dLP bao cac tlnh
hu6ng nguy hiem. He Th6ng Canh Bao Nong
Dl Gift Gin SLPC Khoe da dLpgc thiet lap tai
Philadelphia, Seattle, Chicago, St. Louis, va cac
thanh ph6 khac tai Hoa Ky va chau Au.
Sau khi nhan dLpgc canh bao, cac giai chi>c y te
thanh ph6 chuyln thong tin nay den cac cu, ngLpai
cham soc cac cu, va cac nhom di bi nguy hilm khac.
Giup D& Ngipm Khong Nha va
Ngipai Mlc Benh Tarn Thin
Cac bien phap sau day la "each hay nhat" ma
cac giai chCpc thanh ph6 co thl lam dl canh bao
ngLpai dan va giup da trLPC tiep:
Phan ph6i sach bao tLP van
Khai dpng cac dLpang giay dien thoai nong
LLPU y nhOng ngLpai tlnh nguyen, ngLpai trong
nha, va be ban
Cung i>ng nhOng toa nha co dieu hoa va de
nghi chuyen cha den nhOng nai do
Giup da ngLpai khong nha
Hgp tac vai "cac ca quan phuc vu ngLpai cao
tu6i a khu VLPC" dl hLpang din nhOng ngLpai
co nguy ca
Cac thanh ph6 cung co thl ph6i hgp vai cong ty
dien ILPC dia phLpang dl bupc cong ty khong dLpgc
cat dien trong thai gian co thai tiet qua nong.
Cac Bien Phap Nap Hieu Qua Ma
Cong D6ng Co Thi Thi Hanh Di
Lam Mat?
Hai bien phap mpi ngLpai trong cong d6ng co
thl lam la SLP dung vat lieu xay dLpng phan chieu
anh mat trai, va tr6ng cay c6i co bong che va
lam mat tLP nhien.Ca hai each deu lam giam anh
hLpang cua dao nong thanh thi - nhiet dp thanh
thi nong nan cac khu thpn que chung quanh tCp
2 den 10 dp F; va co thl han che tin suit, thai
gian keo dai, va tlm voc cua nhOng dgt nong
thai qua.
Cac phLpang each giam nhiet nhLP lap noc nha
bang vat lieu phan chieu ma ngLpai My vin gpi
la "cool roofs", hoac lot dLpang bang mau nhat,
hoac tr6ng cay co nhieu bong, deu la nhOng
phLpang each co nhieu Ich Igi. Cac each nay:
Lam giam nhiet dp xung quanh
Lam cham lai phan i>ng den tCp nhiet, phan
i>ng nay tao 6 nhiim khong khi a ting ozone
Giam mCpc tieu dung nang iLpgng
Cai tien tien nghi va khung canh sinh s6ng
-------
SLPC Nong Thai Qua anh Hu'd'ng Den Toi Nhu5 The Nao?
Co1 thl con ngupai thuong ty lam mat bang each tang iLPpng mau vao da ya dl mi hoi.
Benh tat va chit choc do SLPC nong gay ra co thl xay din khi he thing kilm soat nhiet
dp trong co1 thl bi qua tai. Khi chuyen nay xay ra, chi d6 mi hoi co thl khong du.
Bo am cao co thl lam co1 thl kho tu lam mat hem.
Mu6n Tim Hiiu Them
ChLpang trinh phuc vu nguai cao tu6i cua ca
quan EPA (EPA Aging Initiative) nham bao ve SLPC
khoe moi taping cua ngLpai Ian tu6i thong qua
each phii hop nghien CLPU, ngan ngCpa, va giao
due quln chung. Muin biit them thong tin hoac
muin nhan tai lieu xin ghe: www.epa.gov/aging
Cac Nai Tham Khao Khac
Ca Quan Bao Ve Moi TrLpang
ChLpang trinh Giam Dao Nhiet
http://www.epa.gov/heatisland
Trung Tarn Kilm Soat Va Ngan
NgCpa Dich Benh
http://www.cdc.gov/aging/
http://www.cdc.gov/nceh/hsb/extremeheat
http://www.cdc.gov/MMWR
Nhan ThLPC Ve SLPC Khoe Moi TrLpang
http://www.ehp.niehs.nih.gov
Hiep Hoi Y Khoa Hoa Ky,
Benh Do Trai Nong Trong NhOng
Ca CLPC Ky Khan Cap
http://www.ama-assn.org
Ca Quan Khi TLpgng Quic Gia,
Luing Nhiet va Chi Si Nhiet
http://www.nws.noaa.gov/pa/secnews/heat/
ChLpang trinh Medicine Plus,
Benh Do Trai Nong Gay Ra
http://www.niapublications.org/spnagepages/
hyperthermia-sp.asp
Ca Quan Khi TLpgng Quic Gia
http://www.nws.noaa.gov/om/hazstats.shtml
DLP An Canh Bao Luing Nhiet
http://www.esig.ucar.edu/heat/literate.html
Chu Thfch
1. Kalkstein, L.S. va J.S. Greene, 1997.Oanh
gia quan he giOa khi hau va tCp vong tai cac
thanh phi Ian Hoa Ky va tac dpng co thl co
cua SLP thay dii khi hau. Nhan ThLPC Vi SLPC
Khoe Moi TrLpang, 105(1):84-93
2. Trung Tarn Kilm Soat Va Ngan NgCpa Dich
Benh, 2003. SLPC nong CLPC ky. Co thl xem
trLPC tuyln: http://www.cdc.gov/nceh/hsb/
extremeheat/ default.htm
3. Ca Quan Quan Ly Thien Tai Cua Lien Bang,
Tai Lieu Vl Thai Thilt CLPC Nong, thang
Hai nam 2002
4. Naughton MP, Henderson A, Mirabelli MC,
Kaiser R, Wilhelm JL, Kieszak SM, Rubin
CH, McGeehin MA. Chit vl trai nong trong
dgt nong nam 1999 tai Chicago. Tap san Y
Hoc si thang 5 nam; 22(4):328-9.
5. McMichael, A.J., L.S. Kalkstein va cac tac
gia hang dau khac, 1996. Thay dli khi hau
va SLPC khoe con ngLpai, (bien tap vien A.J.
McMichael, A. Haines, R. Slooff, S. Kovats).
Tl ChLVc Y tl Thl Giai , va ChLpang Trinh
Moi TrLpang cua Lien Hiep Quic (Who/WMO/
UNEP), Geneva, 297 trang.
AnPhamSilOO-F-05-033
------- |