Thang Mifdi Hai 2007 Neu quy vi da tiuqc chan doan mac phai benh tieu dudng hoac bj chung roi loan trong si/ trao doi chat, mot dau hieu bao triftic cho benh tieu difdng va benh tim mach, quy vi cothedebjcac moi nguy hiem cua moi trudng tac dong nhir stf 6 nhiem khong khi va si/ndng bite. Benh Ti&i DiTdfng va Cac M5l Nguy Hiem Cua Moi Trifofng Thong Tin Danh Cho Cac Vi Cao Men va NhOng NgUdi San Soc Tai Gia Tong so nhung ngi/di 1 dp tudi tCf 65 trd len, >ao cao cho thay co den >0%dan ong va 15% phu nO Hoa Ky bj mac benh tieu dudng. Hon 60 trieu ngi/di d Hoa Ky (U.S.) dang chju di/ng can benh tieu difdng hoac bj chufng rdi loan trong sif trao ddi chat1'2, mot dau hieu bao trade cho benh tieu dating va benh tim mach (benh tim va tai bien mach mau nao, hay con goi la dot quy). Benh tieu di/dng la mot trong so mirdi nguyen nhan hang dau dan den tCf vong tai Hoa Ky doi vdi dan ong va phu nO tren 65 tudi3 va lam tieu phi hdn $132 ty trong ngan sach quo'c gia hang nam1. Benh Ti§"u Difcfng La Gl? Benh tieu dudng xay ra khi cd the mat kha nang tai tao chat insulin, mot kich thich to di/dc san xuat ra tCf tuyen tuy. Benh cung cd the xay ra khi cd the khong tiep nhan difdc chat insulin dung each. Mac du cac yeu to di truyen va phong each song, vi du nhif sif beo phi va thieu van dpng, co lien quan den can benh nhi/ng nguyen nhan chfnh xac vSn chifa ro. Co rat nhieu loai benh tieu dufdng, nhang phd bien nha't hien nay vin la Loai 1 va Loai 2. Loai 2 chiem hdn 90% benh nhan tieu difdng va rat phd bien 6 cac vi cao nien. NhCfng ngtfdi beo phi va thieu van dpng thi/dng co kha nang mac phai Tieu dudng loai 2. Benh tieu difdng lam gia tang moi nguy hiem cho cdn dau tim, dot quy va nhOng bien chufng lien quan den sy tuan hoan mau kem. Benh cd the de lai cac hau qua lau dai ve sufc khde ke ca su1 mu Ida, benh tim mach, dot quy, suy than, cut tuf chi va ton thifdng than kinh. Tiep xuc vdi cac moi nguy hiem cua moi trifdng nhif si/ 6 nhiim khong khi va SL/ ndng bite co the lam cho sufc khoe cua cac benh nhan tieu dudng te hai hdn. Td thong tin nay neu torn lifglc si/ anh huong cua cac yeu to moi trifdng doi vdi sufc khde cua cac v| cao nien bj benh tieu dudng va de xuat cac bien phap de giam thieu sif tiep xuc vdi sif 6 nhiim khong khi va si/ ndng bile. ------- Benh Ti§\i Bifcfng Thifcfng PhS Bi§n Horn Trong Cac Nhom Dan T6c Thii\i So' Nam 2001, benh tieu dtidng la nguyen nhan gay tti vong dting hang thti 5 doi vdi phu nQ My ban xti va goc Hispanic va la nguyen nhan gay tCf vong dting hang thti 6 doi vdi dan ong My ban xuf va goc Hispanic. Benh tieu dtidng xay ra thifdng xuyen hdn d dan My goc Phi, dan My ban xuf, mot so dan My goc A, dan Hawaii ban xti va dan dao Thai Binh Di/dng; va dan goc Hispanic. Bao cao cho thay nhQng ngtidi da den khong co goc Hispanic co t? le mac benh tieu dtidng cao hdn han so vdi nhufng ngtidi da trang khong co goc Hispanic (23% so v<3i 14%). Bao cao cung cho thay rang dan goc Hispanic co tT le mac benh tieu dtidng cao hdn nhQng ngi/di da trang khong co goc Hispanic (24% so vdi 14%)4. Ty Lf Phan Tram Dan So Co Dp Tuoi TUT 65 Trd Len Bj Mac Benh Tieu DUdng (Theo Sac Toe)5 25% 20%_ 15% 10% 5% 0% 140/o 23% Ngirdi Da TrSng KhSng C6 G6c Hispanic Ngudi Da Den KhSng C6 G6c Hispanic Dan Goc Hispanic Cac Yeii To Mpi Trufcfng Co Kha Ndng Anh Hiforng Oen Stfc Khoe Cua Nhifng Benh Nhan Tieu Difofng Chat Luang Khong Khi NhQng ngtidi bj benh tieu dufdng dUdc xem nhti la co nguy cd cao doi vdi nhufng tac dong co hai cho stic kh&e qua sti tiep xuc vdi cac phan tti doc hai hoac sif 6 nhiim khong khi dtidc phat hien ca trong va ngoai moi trtidng. Hit phai cac phan til doc hai tCf cac chat gay 6 nhiim khong khi (vi du nhti khoi, bui xe, cac chat thai cong nghiep va bui mu toa ra khi dot cac nhien lieu hoa thach) co the lam gia tang nguy cd cua cdn dau tim va dot quy. Mot nghien ctiu gan day da kham pha ra rang kha nang cac mach mau kiem soat sti tuan hoan mau 6 nhQng benh nhan tieu dtidng tudi trtidng thanh bj giam dan vao nhQng ngay co mat dp cao cac phan tti tti xe co va cac nha may than dien. Suy giam sti tuan hoan mau di doi vdi sti gia tang nguy cd cua cdn dau tim, dot quy va cac van de khac ve tim. NhQng nghien ctiu khac cho thay rang khi mtic dp 6 nhiim khong khf len cao, ti le cac benh nhan tieu dtidng phai nhap vien va tti vong do cac van de tim mach cung cao hdn5'6. Sif Nong Bdc Tiep xuc vdi nhiet dp tren 90 dp F co the rat nguy hiem, dac biet la khi am dp cung d mtic cao. Bj benh tieu dtidng co the lam cho cd the quy vj kho khan hdn trong viec dieu chinh than nhiet7 dtidi nhQng cdn nong btic. Neu quy vj bj benh tieu dtidng, quy vi nen de phong nhQng ddt nong btic. Tranh tiep xuc vdi nhiet dp qua cao la each tti ve tot nhat. Sti dung may dieu hoa nhiet dp la mot trong nhQng each tot nhat de bao ve chong lai cac benh tat va tti vong lien quan den si/ nong btic8. ------- Quy Vj Co The Lam Gl De Giam Thieu Sir Tiep | Xuc Vtfi Cac Moi Nguy Hiem Cua Moi Trifting? | I HAY HAN CHE TIEP XUC Vdl CAC YEU TO CUA MOI TRl/flNG . • Hay giam sir tiep xuc vdi xe co va sir 6 nhiem khong khf ben ngoai Chu y den dif bao trong Bang Chi So Chat Lifting Khong Khf (AQI) de biet difdc khi nao thl khong khf khong tot cho stfc khoe cua nhufng nhom ngufdi nhay cam. Kiem tra vdi ngi/di cham soc sufc kh6e cho quy vj de giam bdt mflc do cac hoat dong khi AQI len cao. Neu ben ngoai nha cua quy vj co khoi phat ra tCf trong rung hay dam chay nao khac, hoac neu quy vj song trong mot toa nha co nhieu can ho va co khoi bep hay khoi Iboc ra trong toa nha do, hay dat may dieu hoa khong khf cua quy vi 6 che dp quay vong khep kin va dong kin cufa so cho den khi khoi da tan het. Hay giam bdt thdi gian di lai cua quy vj. Tranh hoat dong the chat. Han che tap the due gan nhQng dudng pho dong due. • Hay giu cho khong gian trong nha khong bj khoi Tranh khoi thuoc la. Khi quy vi co the, hay yeu cau moi ngu"di hut thuoc la ben ngoai. Hay chpn nhOng nha hang, quan bar va nhOng ndi cong cong khac khong co khoi • thuoc la. Cac bep Id va Id sudi dot bang cui phai md lo thong hoi nghiem chinh. • • Phai than trong khi lam viec quanh nha Neu quy vj du djnh sdn phe't ben trong can nha, hay len Ijch lam viec khi nao quy vj co I the m6 toan cac canh cCfa va cufa so va dung quat de lam thong thoang khf khu vifc do. Hay thudng xuyen giai lao de hit th6 khong khf trong lanh; tranh sdn phet cac phong trong nhieu ngay. Tri/dc khi sCfa sang lai can nha dUdc xay trudc nam 1978, hay de phong tranh su" tiep I xuc vdi sdn co chl. DCfng sCf dung may danh bong bang day curoa, duoc dot bang khf proban, sung nhiet, dung cu cao kho hay giay nham kho de cao bo Idp sdn co chl. Viec lam nay lam phat ra mot lifdng bui va hdi chl khong the chap nhan dUdc. II Hay tuf bao ve lay mmh trong nhQng ddt nong buTc Hay sCf dyng may dieu hoa nhiet dp cua quy vj hoac di den nhQng toa nha co chay may dieu hoa nhiet dp trong cong dong cua quy vj. Hay xa nude hoac tarn cho mat. Mac nhOng quan ao mdng, mau nhat va rpng rai. Hay hdi bac s7 hoac y ta neu nhOng I thuoc quy vi dang uong lam gia tang sir nhay cam cua quy vj doi vdi cac benh lien | quan den su" nong bifc. Hay uong nhieu ni/dc, nhifng can tranh cac thu"c uong co chtfa cafein hoac rUdu con. NhCfng thtfc uong nay co the lam mat nude va lam tang them lufdng hydrat-cacbon I trong cd the quy vj. • Neu bac sT nan che lifdng nude uong cua quy vj, nhd hoi cho ky lUdng nifdc ma quy vj nen uong trong nhOng dpt nong bufc la bao nhieu. ------- Be An Cho Ngifdi Gia Cua EPA difdc lap ra de bao ve sufc khoe cua cac vj cao nien doi vdi cac moi nguy hiem cua moi tri/dng thong qua sif quan trj cac moi nguy hiem va cac chien luce phong ngtfa, giao due va nghien ctfu. Mudn bie't them chi tiet ve Be An Cho Ngifdi Gia Cua EPA, xin truy cap vao www.epa.gov/aging. Tai Lieu Tham Khao: • EPA Hoa Ky (U.S. EPA) Chat LufOng Khong Khi Trong Nha: www.epa.gov/iaq/ Chi So Chat Li/dng Khong Khf: www.epa.gov/airnow • Trung Tarn Kiem Soat va Phong Chdng Djch Benh http://www.cdc.gov/diabetes/ • Hoc Vien Qudc Gia ve Benh Tieu Bifdng, Tieu Hoa va Than: http://diabetes.niddk.nih.gov • Hiep Hoi Benh Tieu Budng Hoa Ky www.diabetes.org Chu Thich 1 Hoc Vien Quoc Gia ve Benh Tieu Bucing, Tieu Hoa va Th$n. Td thong tin Tridng Ke Benh Tieu Dudng Quoc Gia: Nhufng thong tin long quat va di/ doan qudc gia ve benh tieu dudng tai Hoa Ky, 2005. Bethesda, MD: S6 Y Td va Djch Vu Con Ngi/di, Hoc Vi§n Y Te Quoc Gia, 2005. 2 Ford ES, Giles WH, Dietz WH.JSy phd bidn cua chiJng rdi loan trong su trao doi chat 6 lufa tudi trifdng thanh tai Hoa Ky: Nhufng phat hien tCf Cupc Khao Sat Sufc Khoe va Dinh Du5ng Qudc Gia Lan ThQ Ba, JAMA 2002; 287(3): 356-9. 3 Diln Dan GiOa Cac Co Quan Cua Lien Bang ve Cac Thong Ke Lien Quan Den NgUdi Gia. Thong Tin NgUdi My Cao Nien Cap Nhat 2006: Cac Nhan To Chu Yeu Xac Djnh_SU Kh'oe Manh. Washington, DC. Van Phong in An cua Chinri Phu Hoa Ky. Thang 5, 2006. 4 Dien Dan Giufa Cac Cd Quan Cua Lien Bang ve Cac Thong Ke Lien Quan Den NgUdi Gia. Thong Tin NgUdi My Cao Nien Cap Nhat 2004: Cac Nhan To Chu Yeu Xac Djnh^Sy Kh'oe Manh. Washington, DC. van Phong in An cua Chinh Phu Hoa Ky. Thang 11, 2004. 5 Goldberg MS, Burnett RT, Bailar JC Be Tarn, Brook J, Bonvalot Y, Tamblyn R, Singh R, Valois MF, Vincent R. Moi lien quan giOa tl le tCf vong hang ngay va su 6 nhiim khong khi xung quanh Montreal, Quebec, 2: Nguyen nhan gay t? le tu vong dac biet. Environ Res. 2001; 86(1): 26-36. 6 Zanobetti A, Schwartz J. Si/ ton thUdng tim mach bdi cac phSn tCf bay trong kh6ng khi: Co di bj mac benh tieu dudng hdn khong? Djch Tl Hoc 2002; 13(5): 588-92. 7 EPA Hoa Ky. Sach hudng d§n cac ddt nong bufc qua mufc. Van Phong ve Cac ChUdng Trlnh cua Khi Quyen (6207J). Washingtion, DC. EPA 430-B-06-006. Thang 6, 2006. 8 Naughton MP, Henderson A, Mirabelli MC, Kaiser R, Wilhelm JL, Kieszak SM, Rubin CH, McGeehin MA. TT l§ tuf vong li§n quan ddn su" nong bufc trong mot dot nong bufc 6 Chicago nam 1999. Am J Prev Med. 2002; 22(4): 328-9. Protecting the Health of Older Americans Vietnamese translation of: Diabetes and Environmental Hazards Publication Number EPA 100-F-07-029 ------- |