Styczeh 2008
                                     Srodowiskowe  czynniki
                                     ryzyka  obcia.zaja. w  znacznym
                                     stopniu  pracf  serca
                                     Informacja dla osob starszych oraz ich opiekunow
Srodowiskowe
czynniki ryzyka
mogq przyczynic
sif do chorob
serca i udaru
mozgu.  Osoby
starsze powinny
unikac takich
srodowiskowych
zagrozen jak:
zanieczyszczenie
powietrza, arsen,
otow, oraz upaty.

       Czy wiedziales o tym, ze Srodowiskowe
       czynniki ryzyka moga. przyczynic si§ do
       chorob serca i udaru mozgu? Niniejsza
       ulotka podsumowuje wptyw czynnikow
srodowiskowych na zdrowie osob starszych.
Sugeruje rowniez w jaki sposob osoby te moga.
zminimalizowac kontakt z zanieczyszczonym
powietrzem i wodaj ktory przyczynia si§ do
rozwijania si§ chorob serca i uktadu krazenia
oraz zwi^kszenia ich objawow. W Stanach
Zjednoczonych choroby serca i udar - trzeci na
liscie gtownych przyczyn smierci - kosztuje ten
kraj setki miliardow dolarow rocznie.
Wedtug danych CDC tylko w 2001 roku 700
tys. osob zmarto z powodu chorob serca, co
stanowi 29% ogotu zgonow w tym kraju.

Wptyw srodowiska na choroby serca
i  udar mozgu
Zanieczyszczenie powietrza w
pomieszczeniach zamkni^tych
Osoby, ktore wie.kszosc czasu przebywaja_w
pomieszczeniach zamkni^tych sa_ szczegolnie
narazone na wptyw zanieczyszczonego tarn
powietrza. Wedtug badah, starsze osoby 90%
swojego czasu sp§dzaja_w pomieszczeniach
zamkni^tych. Powietrze w pomieszczeniach
zamkni^tych jest mieszanina_zanieczyszczen
przedostajacych si§ z zewnatrz jak i czynnikow
wewne.trznych. Moze ono zawierac dym
papierosowy, wyziewy z chemicznych srodkow
czyszczacych, a nawet tlenek wej>la (czad).
Te wewn^trzne zanieczyszczenia powietrza
moga. bye niebezpieczne, szczegolnie dla osob
narazonych na udar mozgu lub choroby serca.
Papierosy: Dym papierosowy (bierne palenie)
jest jednym z najgorszych zanieczyszczeh
powietrza w pomieszczeniach.  Wiadomo, ze
palenie przyczynia si§ do powstania chorob
serca i udaru mozgu. Wdychanie tej samej
dawki dymu papierosowego podczas palenia
biernego i aktywnego jest w rownym stopniu
szkodliwe.
Kuchnie opalane drewnem oraz kominki
wytwarzaja_dym zawierajacy czasteczki
w^gla. Oddychanie takim powietrzem
moze spowodowac bol w klatce piersiowej,
kotatanie serca, ptytki oddech i zawroty
gtowy, szczegolnie u osob starszych chorych na
serceJ
Srodki gospodarstwa domowego:
Nieprawidtowe uzywanie niektorych srodkow
gospodarstwa domowego moze stanowic duze
zagrozenie dla osob cierpiacych na choroby
serca. Opary ze srodkow czyszczacych,
rozpuszczalniki do farb i pestycydy wymagaja.
dobrej wentylacji  i ograniczonego kontaktu z
nimi, aby zminimalizowac szkodliwy wptyw.
Opary wydzielane  przez rozne rozpuszczalniki
do farb takie jak benzyna lakowa, terpentyna,
metanol i ksylen moga.draznic ptuca i obciazac
serce powodujac jego nieregularna. prac§.
Pomimo, ze uzywanie farb zawierajacych
otow jest obecnie  zakazane, wiele domow
ktore zostaly zbudowane przed 1978 rokiem
nadal zawiera powtoki lakiernicze z  dodatkiem
otowiu. Dlatego nalezy podjac odpowiednie
srodki ostroznosci  podczas renowacji starszych
mieszkah, aby unikac powstawania odpryskow
i pytu ze starej powtoki lakierniczej, ktore
spowoduja. zagrozenie zdrowia w tym,
podwyzszenie cisnienia krwi.
Zatrucie pestycydami jest cz^sto wynikiem
kontaktu ze srodkami grzybobojczymi i
owadobojczymi. Do symptomow tego typu
zatrucia naleza.: arytmia serca, zwolnione
t^tno.^ W ci^zkich przypadkach, zatrucie
moze przyczynic si§ zawatu serca lub nawet
nagtej smierci.
Tlenek w?gla: Tlenek w^gla (CO) jest
bezbarwnym gazem nie posiadajacym zapachu;
jest niebezpieczny poniewaz jest trudny
do wykrycia. Jest szczegolnie szkodliwy dla
chorych na serce,  z zatkanymi naczyniami
krwionosnymi poniewaz ogranicza zdolnosc
krwi do przenoszenia tlenu. Dla osoby

-------
chorej na serce, kontakt nawet z matym st^zeniem CO
moze spowodowac bol w klatce piersiowej, arytrm'e serca
i trudnosci w poruszaniu s\q.^ Zrodtem CO moze bye dym z
pieca, gazowe ogrzewacze wody, trzony kuchenne, suszarnie,
ogrzewacze pomieszczeh, kominki, piece opalane drewnem,
jak rowniez spaliny z samochodow pozostawionych na
jatowym biegu w zamkni^tych garazach.

Powietrze zewn^trzne
Osoby starsze zagrozone chorobami serca i udarem mozgu
moga_odniesc korzysc unikajac kontaktu z powietrzem
zanieczyszczonym pytami i spalinami samochodowymi.

Zanieczyszczenie powietrza pytem: Czasteczki sadzy
unoszace si§ w powietrzu stwarzaja. ryzyko dla osob
starszych, gtownie dla tych, ktore cierpia_na choroby serca,
ptuc  lub astm§. Sadza jest przewaznie wydzielana przez
pojazdy mechaniczne, elektrownie, przemystowe kominy oraz
w czasie pozarow. Pyt moze bye emitowany bezposrednio do
powietrza jak rowniez powstac w wyniku skomplikowanych
reakcji chemicznych w powietrzu atmosferycznym. Pyty
moga. bye przenoszone z wiatrem na odlegtosc setek i tysi^cy
mil wptywajac ujemnie na zdrowie ludzi znajdujacych si§
daleko od jego zrodet.

Ruch uliczny:  Czas sp^dzony w ruchu ulicznym moze bye
przyczyna. zawatu serca.^ Nie wiadomo jednak czy zawat
powstaje z powodu zanieczyszczenia powietrza (tj. pytami,
CO),  czy w zwiazku ze stresem spowodowanym utknie.ciem w
korku ulicznym,  a moze z powodu innego czynnika ryzyka.

Zanieczyszczenie powietrza gazami: Ozon, dwutlenek
siarki i dwutlenek azotu sa_takze waznymi sktadnikami
zanieczyszczenia powietrza majacymi negatywny wptyw
na zdrowie. Ozon ma drazniacy wptyw na ptuca i uktad
oddechowy i moze powodowac bol w klatce piersiowej,
cz^sto mylony z zawatem serca.

Woda pitna
Badania wskazuja. na to, ze kilka metali wyst^pujacych w
wodzie pitnej moze przyczynic si§ do powstawania chorob
serca lub pogorszenia ich objawow.

Otow: Kontakt z otowiem moze podwyzszyc cisnienie krwi.
Pomimo, ze gtownym zrodtem otowiu sa. stare powtoki
lakiernicze, rowniez woda jest jeszcze jednym potencjalnym
jego  zrodtem. Podczas gdy woda z komunalnych uj^c musi
spetniac normy Agencji Ochrony Srodowiska na zawartosc
otowiu, to woda z kranu moze ciajjle zawierac otow w
st^zeniach przekraczajacych dopuszczalne normy,  z powodu
starych wodociaj>6w zawierajacych otow.

Arsen: W niektorych cz^sciach kraju arsen wyst^puje
jako  naturalny sktadnik wody. Dtugotrwata konsumpcja
wody zawierajacej arsen moze bye przyczyna. chorob
serca. Agencja Ochrony Srodowiska reguluje prawnie
dopuszczalny poziom arsenu w wodzie. Jezeli korzystasz
z wody pochodzacej z prywatnej studni lub matego
wodociaju, przeczytaj paragraf zatytutowany "Kroki jakie
mozesz podjac", aby ograniczyc zagrozenia
z tego zrodta.
Okres podwyzszonej temperatury (upat)
Okres podwyzszonej temperatury(upat) okresla si§
jako dtuzszy czas kiedy temperatura powietrza osiaja
lub przekracza o 10° F (5,5°C) sredni poziom wysokiej
temperatury charakterystycznej dla danego regionu. Udar
cieplny jest najbardziej  powaznym z catego zakresu skutkow
przebywania w nadmiernie wysokiej temperaturze. Objawia
si§ on gwattownym podwyzszeniem temperatury ciata.
Udar cieplny charakteryzuje si§ rozgrzaniem, wysuszeniem
i zaczerwienieniem skory oraz brakiem potu. Do innych
objawow naleza.dezorientacja i halucynacje. Udar cieplny
stanowi powazne zagrozenie dla zdrowia i wymaga
natychmiastowej  pomocy lekarskiej (dzwoh pod numer
911 albo zabierz taka.osob§ na pogotowie ratunkowe).
Nie wyleczony udar cieplny moze spowodowac  powazne i
nieodwracalne uszkodzenie organow wewn^trznych, a nawet
smierc.

Osoby chore na serca  i choroby uktadu krazenia maja.
ostabiony system termoregulacji ciata i w zwiazku z tym
sa. szczegolnie narazone na wptyw wysokich temperatur.
Stosowanie niektorych terapii i lekow moze spowodowac
u niektorych osob wi^ksza. podatnosc na upaty,  np. srodki
antydepresyjne i cz^sc terapii i lekow stosowanych w
leczeniu chorob uktadu krazenia i depresji.

Podczas fal upatow klimatyzacja jest najbardziej skuteczna.
obrona. przeciwko udarowi cieplnemu i smierci. Nawet kilka
godzin dziennie pobytu w klimatyzowanym pomieszczeniu
moze w znacznym stopniu zredukowac ryzyko udaru
cieplnego. Badania wskazuja. na to, ze wentylatory
elektryczne sa. skuteczne, jesli temperatura otoczenia jest
nizsza niz temperatura ciata. Moga. one zapewnic komfort,
ale  kiedy temperatury wysoko przekraczaja_90°F (32°C) nie
zapobiegna. dolegliwosciom z powodu przegrzania organizmu i
faktycznie moga. bye szkodliwe.

-------
I

I

I

I

I

I

I

I
Kroki jakie mozesz podj^c w

zapobieganiu chorobom serca

i udarowi mozgu

Zdrowy styl zycia jest najlepszym sposobem
zapobiegania chorobom serca i udarowi mozgu.
Osoby starsze powinny unikac srodowiskowych
czynnikow ryzyka i ponadto wptywac na samorzajdy
lokalne do podejmowania dziatari celem ich
redukcji.

Zabezpiecz s/e przed dziataniem
szkodliwych czynnikow srodowiskowych

• Unikaj dymu w pomieszczeniach: Unikaj dymu
  papierosowego. Zach^caj palaczy do palenia
  papierosow na zewnatrz.  Unikaj restauracji,
  pubow i innych miejsc publicznych, w ktorych
  dozwolone jest palenia papierosow. Nie uzywaj
  piecow kominkowych i kominkow lub ogranicz
  ich stosowanie.

• Zachowaj ostroznosc w czasie wykonywania
  prac domowych: Pami^taj o poprawieniu
  wentylacji pomieszczeri podczas ich malowania
  przez otwieranie okien i uzywanie wiatrakow.
  Stosuj czQste przerwy podczas malowania, aby
  wyjsc na swieze powietrze. Unikaj wchodzenia
  do swiezo malowanych pomieszczen przez kilka
  dni.

  Remontuja_c dom zbudowany przed rokiem 1978,
  zachowaj ostroznosc w celu unikni^cia kontaktu
  z powtokami lakierniczymi moga_cymi zawierac
  otow. Przy usuwaniu powtok lakierniczych
  zawieraja_cych otow nie uzywaj szlifierek
  tasmowych, palnikow propanowych, pistoletow
  na gorace powietrze, skrobaczek mechanicznych,
  papieru sciernego na sucho poniewaz w ten
  sposob unikniesz kurzu zawieraja_cego otow.

  Jesli musisz stosowac pestycydy, zawsze czytaj
  etykiety i przestrzegaj wszystkich ostrzezen
  i ograniczen podanych w instrukcji. Stosuja_c
  pestycydy nos zawsze nieprzepuszczalne
  r^kawice ochronne, dtugie spodnie i odziez z
  dtugimi rekawami. Po stosowaniu pestycydow,
  przebieraj si§ natychmiast i myj r§ce.

• Unikaj zatrucia czadem: Nigdy nie zostawiaj w
  garazu samochodu z pracuja_cym silnkiem, nawet
  przy otwartych drzwiach. Gazowe urza.dzenia
  powinny bye odpowiednio wyregulowane.
  Zainstaluj i  stosuj mechaniczne wycia^i
  w mieszkaniu. Kazdej jesieni, instalacja
  centralnego ogrzewania (paleniska, czopuchy
  i kominy) powinny podlegac profesjaonalnej
  kontroli  i czyszczeniu. Zainstaluj wykrywacze
  czadu w catym mieszkaniu.
Ogranicz kontakt z zanieczyszczonym
spalinami powietrze: Zwracaj uwage na
prognozQ pogody i wskaznika jakosci powietrza
(UP), aby wiedziec kiedy pogoda jest niezdrowa
dla osob wrazliwych. Podczas zadymienia
spowodowanego pozarami budynkow lub lasow,
zamknij okna i wtacz klimatyzacJQ na obieg
zamkni^ty. Zmniejsz czas podrozowania w ruchu
ulicznym. Unikaj form aktywnosci fizycznej w
poblizu ruchliwych tras samochodowych.

Unikaj  przegrzania organizmu w czasie
upatow: Korzystaj z klimatyzacji we wtasnym
domu lub w lokalnych budynkach. Bierz chtodne
kapiele lub prysznice, ubieraj si§ lekko. Jesli
stosowane terapie i lekarstwa zwi§kszaja.twoja.
wrazliwosc na wysokie temperatury, skonsultuj
si'e z lekarzem.

Pij duzo ptynow, lecz unikaj napojow
zawieraja.cych kofein§, alkohol i duzo cukru.
Napoje te powoduja.odwodnienie organizmu.
Jesli jestes na diecie z ograniczeniem ptynow,
skonsultuj si§ z lekarzem odnosnie ilosci ptynow
jakie sa.dla ciebie wskazane w czasie upatow.

Pij czysta^ wod?: W celu unikni^cia zatrucia
otowiem odkr^c kran i odczekaj 30 sekund
(najlepiej 2 - 3 minuty)  przed spozyciem wody.
Rekomenduje si§ regularne testowanie wody
pochodzacej z komunalnych UJQC wodnych oraz
w przypadku, kiedy dom jest wyposazony w
stare wodocia^i mogace zawierac otow. Jesli
pobierasz wod§ z wodocia^u komunalnego,
zgodnie z prawem federalnym, powinienes
poprosic o przedstawienie wynikow badan wody
dostarczanej do twojej dzielnicy na obecnosc
otowiu  i miedzi.

Normy Agencji Ochrony Srodowiska  na
zawartosc arsenu w wodzie pitnej nie obejmuja.
wodocia^ow z mniej niz 15-ma przytaczami lub
stuza.cych mniej niz 25 osobom. Jezeli woda
dostarczana tobie pochodzi z prywatnej studni
lub z matego wodocia^u i mieszkasz na terenie,
w ktorym notowano wysoki poziom arsenu w
wodach podziemnych mozesz za_dac zbadania
wody na obecnosc arsenu.

Najlepszym zrodtem informacji odnosnie jakosci
twojej wody jest jej dostawca. Dostawcy wody,
ktorzy dostarczaja. wod§ pitna. petny rok maja.
obowiazek przedstawiania swoim klientom
rocznego raportu odnosnie jakosci dostarczanej
wody (czasami nazywanego raportem satysfakcji
konsumenta). Skontaktuj si§ ze swoim dostawca.
wody i  popros o egzemplarz takiego raportu.
I

I

I

I

I

I

I

I

I

I



I

I

-------
Zmobilizuj lokalne wtadze by podj^ty stosowne
dziatanie

Obowiazkiem lokalnych wtadz jest podj^cie tych prostych
krokow majacych na celu zredukowanie zagrozenia zdrowia
dla starszych ludzi i rozpropagowanie ich.

• Wspieraj zakaz palenia papierosow w miejscach
  publicznych: Przez utrzymanie zakazu palenia w
  miejscach publicznych, samorzady lokalne moga.
  ograniczyc bierne palenie.
• Wspieraj system aktywnego ostrzegania i pomocy w
  czasie u pa tow: System ten  pomaga w ostrzeganiu przed
  zblizajacymi si§ upatami i zapewnia pomoc osobom
  szczegolnie potrzebujacym opieki.

• Domagaj si? publikacji dziennych raportow dotycz^cych
  jakosci powietrza: Index Jakosci Powietrza dostarczany
  przez Agencje Ochrony Srodowiska jest dziennym raportem
  okreslajacym jakosc powietrza w twojej okolicy. Jezeli
  masz dost^p to Internetu to prosz? wejsc na strong
  internatowa.www.airnow.gov aby dowiedziec si§ wie.cej na
  temat UP.

• Wspieraj publicznq komunikacjf, ktora zmniejszaj^c
  ruch uliczny redukuje zatrucie powietrza: Komunikacja
  publiczna jest najlepsza.droga.do odciazenia ruchu
  ulicznego, co w rezultacie zmniejsza zatrucie powietrza i
  stres.

• Wybieraj parki, trasy rowerowe i spacerowe poiozone
  z da la od gtownych drog: Aktywnosc fizyczna jest
  najlepszym sposobem zapobiegania chorobom serca i
  udarowi mozgu.

Kontroluj swoje gtowne czynniki ryzyka chorob serca i
udaru mozgu
Srodowisko jest wtasnie tym czynnikiem majacym  wptyw
na podatnosc zachorowah na choroby serca i udar mozgu.
Najwazniejszymi krokami jakie mozesz podjac w celu
zabepieczenia si§ przed tymi chorobami sa.:

• Unikanie palenia papierosow

• Aktywnosc fizyczna przynajmniej 30 minut dziennie

• Przestrzeganie zaleceh zawartych w:  "Dietary
  Guidelines for Americans" z roku 2005

• Regularne wizyty u lekarza celem kontrolowania i
  leczenia podwyzszonego cisnienia krwi, cukrzycy i
  hiperlipidemii (tj. podwyzszonego  stfienia lipidow we
  krwi).

Dodatkowe zrodta
Agencja Ochrony Srodowiska
Indeks Jakosci Powietrza: www.airnow.gov

Arsen: www.epa.gov/safewater/arsenic.html

Jakosc powietrza w pomieszczeniach zamkni^tych: |www.
epa.gov/iaq/

Otow: www.epa.gov/lead
Polish translation of : Environmental Hazards Weigh Heavy on the Heart
Publication Number EPA 100-F-08-002
Malowanie: www.epa.gov/iaq/homes/hip-painting.html

Pestycydy: www.epa.gov/pesticides/

Domy wolne od dymu: www.epa.gov/smokefree/

Centrum Kontroli Chorob i Profilaktyki Uktadu Krazenia:
www.cdc.gov/cvh/

Porady -jak zachowac sprawnosc fizyczna;
http://www.cdc.gov/ nccdphp/dnpa/physical/
recommendations/older_ adults, htm

Porady dietetyczne dla Amerykanow:
www.health.gov/dietaryguidelines/

Federalny Urzf du ds. Zarz^dzania Kryzysowego:
www.fema.gov/hazards/extremeheat/heat.shtm

Narodowy Serwis Pogodowy:
www.nws.noaa.gov/om/brochures/heat_wave.shtml

Amerykahska Organizacja do Spraw Ochrony Serca:
www.heart.org/

Instytut Zdrowia:
www.healtheffects.org/about.htm
   Dowiedz si? wi^cej
   Inicjatywa Agencji Ochrony Srodowiska ma na
   celu opieke^ nad zdrowiem starszych ludzi. W
   tym celu korzysta si§ z badah naukowych, metod
   profilaktycznych i publicznej edukacji na tematy
   ochrony srodowiska. W celu uzyskania wi^cej informacji
   wejdz si§ na strong internetowa. Agencji Ochrony
   Srodowiska www.epa.gov/aging . Starsze osoby sa_w
   stanie poprawic stan swojego zdrowia poprzez edukacj?
   na temat czynnikow srodowiskowych majacych wptyw
   na choroby serca i udar mozgu oraz poprzez aktywne
   kontrolowanie nie-srodowiskowych czynnikow ryzykach.



Noty koiicowe

1  U.S. Environmental Protection Agency. Air Quality Guide for Particle
  Pollution. http://www.epa.gOV/airnow//aqLcl.pdf

2  U.S. Environmental Protection Agency. Regulation and Management of
  Pesticide Poisonings. 1999. http://www.epa.gov/pesticides/safety/
  healthcare/handbook/lndex! .pdf

3  U.S. Environmental Protection Agency. Air Quality Criteria for Carbon
  Monoxide,  EPA600-P-99-001F. Research Triangle Park, NC: U.S.
  Environmental Protection Agency, Office Research and Development,
  National Center for Environmental Assessment. June 2000.

4  Peters, A., S. von Klot, M. Heier, I. Trentinaglia, H. Ines, A. Hermann,
  H.E. Erich, H. Lowel. "Exposure to Traffic and the Onset of Myocardial
  Infarction." The New England Journal of Medicine. Oct 21, 2004. 351
   (17):  1721-30.

-------