Styczeh 2008
                                      Informacja dla osob starszych oraz  ich opiekunow
Osoby starsze
sq szczegolnie
narazone na
zanieczyszczenia
zawarte w
wodzie. Osoby
majqce HIV jak
rovmiez chorzy
z ostabionym
systemem
odpornosci
immunologicznej
sq takze narazeni
na wigksze ryzyko
spozywajqc
zanieczyszczonq
wodf.
           WDda jest niezb^dna do zycia.
           Jzywamy jej do picia, gotowania,
           
-------
Odwodnienie
organizmu

Osoby starsze sa_ bardziej
narazone na odwodnienie
poniewaz odczucie
pragnienia zmniejsza si§
wraz z wiekiem.  Rowniez
lekarstwa moga. przyczynic
si§ do odwodnienia
organizmu lub spowodowac
taki stan fizyczny, w ktorym
przyj mowanie ptynow
jest znacznie  utrudnione.
Kontakt z mikroorganizmami
w wodzie moze wywotac
stany chorobowe, biegunke
i  zwi^kszyc ryzyko
odwodnienia.
Objawy odwodnienia:

•   Uczucie suchosci w
    ustach

•   Oddawanie moczu
    ograniczone lub
    wstrzymane (mocz
    zat^zony o ciemno
    zottym kolorze)

•   Brak tez (tzw. "suche
    oko")

•   Zapadte gatki oczne

•   Apatia lub spia_czka
    (w przypadku ostrego
    odwodnienia)


Poniewaz odwodnienie
organizmu moze  bye
przyczyna. zagrozenia
zycia, nalezy codziennie
pic duze ilosci wody. Jezeli
ograniczytes spozycie wody
z kranu gdyz nie  lubisz jej
smaku lub podejrzewasz,
ze woda jest skazona, to
powinienes ja_ uzdatniac lub
znalezc alternatywne jej
zrodto do czasu rozwiazania
problemu.

Radon:
Radon wystepujacy w postaci gazowej
jest druga^ z kolei przyczyna^ raka ptuc w
Stanach Zjednoczonych. Szacuje si§, ze
co pi^tnasty dom jest pod wptywem jego
wysokich stezeri . Gaz ten jest szczegolnie
niebezpieczny ze wzgledu na fakt, ze jest
on bezbarwny i bezzapachowy. Radon
jest naturalnym sktadnikiem skat, gleby
i wody. Jezeli woda, ktorej uzywasz
pochodzi ze studni, to obecny w niej radon
moze sie uwolnic do powietrza podczas
brania prysznicu. Jezeli w twoim domu
stwierdzono wysoki poziom radonu, to
woda ze studni moze bye jednym z jego
zrodet.


Jak mozna uniknqc zagrozen

zwiqzanych z wodq?

Naj bardziej istotnym krokiem jest
zapoznanie si§ zaleceniami wydziatu
zdrowia lub ochrony srodowiska samorzadu
lokalnego i stosowanie si§ do nich.
Dowiedz sie wiecej o swojej wody i czy,
aby nie wymaga zbadania na obecnosc
niektorych zanieczyszczeh.
•   Dowiedzsie wiecej  na temat
    swojej wody pitnej: Jezeli twoja
    woda pochodzi z publicznego
    uj^cia to normy Agencji Ochrony
    Srodowiska musza^ bye spelnione.
    Urz^dy powiatowe(hrabstawa)  maja^
    obowia_zek udostepniania wynikow
    badania wody.  Najlepszym zrodlem
    informacji odnosnie jakosci twojej
    wody jest jej dostawca. Dostawcy
    wody maja^ obowiazek przedstawienia
    rocznego raportu odnosnie jakosci
    dostarczanej wody (raport satysfakcji
    konsumenta). Skontaktuj sie ze
    swoim zakladem wodociajowym i
    popros o egzemplarz raportu. Jezeli
    mieszkasz w apartamentowcu,
    to mozesz poprosic kierownika
    osiedla o przyslanie takiego raportu
    satysfakcji konsumenta. Jesli woda
    w twoim gospodarstwie domowym
    pochodzi z malej prywatnej studni,
    to nie podlega standardom (normom)
    Agencji Ochrony Srodowiska. Wtedy
    powinienes podjac specjalne srodki
    takie, jak coroczne badanie jakosci
    wody, aby wiedziec czy jej spozycie
    jest bezpieczne.
•   Sledzpubliczne ogtoszenia
    dotyczace wody pitnej: Twoj
    zaklad wodociagowy ma obowiazek
    ogloszania w gazecie, radiu,
    telewizji, droga_ pocztowa, lub ma
    doreczac osobiscie ostrzezenia o
    zagrozeniu chorobami zwia_zanymi
    z zanieczyszczeniem wody.
    Zawiadomienie to powinno zawierac
    informacje jakie konieczne srodki
    nalezy podjac. N p. takie jak
    gotowanie wody lub zakupienie
    wody w butelkach. Kazdy powinien
    stosowac si§ do tych zaleceh zakladu
    wodocia^ow. Gotowanie wody przez
    jedna^ minut^ zabija drobnoustroje,
    ale nie pomoze to na skazenie
    chemiczne.
•   Skontaktujsie z twoim dostawc^
    wody, aby dowiedziec sie czy
    powinienes przebadac j^ na
    obecnosc otowiu: Olowiu nie
    dostrzezesz w wodzie i nie posiada
    on ani zapachu ani smaku. Dlatego
    powinienes skontaktowac sie z
    lokalnym wydziatem zdrowia lub
    zaktadem wodociajow, aby
    dowiedziec
    sie czy twoja woda powinna bye
    zbadana na zawartosc otowiu. Nie
    gotuj wody. Gotowanie nie usunie
    otowiu, faktycznie pogorszy sprawe
    poniewaz stezenie otowiu wzrosnie
    w miare^ jak woda wyparuje. Jezeli
    podejrzewasz, ze twoja wewn^trzna
    instalacja wodna moze zawierac
    otow, uzywaj  tylko zimnej wody do
    picia i gotowania. Spusc wode z kranu
    az bedzie mozliwie najzimniejsza.
    Jest to szczegolnie wazne, gdy woda
    w instalacji stagnowata przez par§
    godzin. Aby dowiedziec si§ wiecej na
    ten temat zadzwoh do Narowodego
    Centrum Informacji o Otowiu
    (800-424-LEAD).
•   Przebadaj powietrze w twoim
    domu na zawartosc radonu: Na
    rynku jest wiele rodzajow niedrogich
    zestawow do  badania powietrza
    na zawarosc radonu typu "zrob to
    sam", w ktore mozesz sie zaopatrzyc
    z katalogow za posrednictwem
    poczty lub w sklepach gospodarstwa
    domowego. Mozesz rowniez zatrudnic
    profesjonalist^ do przeprowa-dzenia
    tych badah. Jezeli stwierdzisz wysoki
    poziom radonu w twoim domu,
    to gaz ten najprawdopodobniej
    dostaje sie do srodka z wody albo
    gleby. Jesli twoja woda pochodzi z
    publicznego wodociagu, to powinienes
    skontaktowac si§ dostawca^. Jezeli
    stwierdzisz obecnosc radonu w wodzie
    pochodza_cej z prywatnej studni,
    zadzwoh pod  numer
    (800) 426-4791 (Agencja Ochrony
    Srodowiska - Informacja o wodzie
    pitnej)


Ryzyko  zwi^zane z
ptywaniem

Starszych ludzi zacheca sie do aktywnosci
fizycznej. Plaze sa_ generalnie bezpieczne
dla ptywajacych, aczkolwiek woda moze
zawierac niewidoczne chorobotworcze
drobnoustroje. Ptywanie w takiej wodzie
moze spowodowac mniejsze dolegliwosci
takie, jak zapalenie gardta lub biegunka.

-------
Starsze osoby z ostabionym systemem
immunologicznym moga^ tatwiej nabyc
choroby, ktorych zrodtem jest skazona
woda.
•   Zamykanieplazy dla uzytkownikow:
    Obowiazkiem wtadz stanowych,
    rezerwatowych oraz agencji ochrony
    srodowiska i zdrowia samorza_dow
    lokalnych jest badanie skazenia wod
    rekreacyjnych drobnoustrojami,
    aby sprawdzic czy zachowane sa^
    normy Agencji Ochrony Srodowiska
    w tym zakresie. W przypadku kiedy
    poziom mikroorganizmow jest za
    wysoki, agencje wysytaja, ostrzezenia
    i w tym samym czasie zamykaja^
    plaze. Wysokie skazenie wody
    mikroorganizmami wystepuje gtownie
    po burzach i sztormach. Starsze osoby
    z problemami zdrowotnymi powinny
    stosowac sie do ostrzezeh na plazach
    ze wzgle/Ju na ich mniejsza^ odpornosc
    na zakazenie drobnoustrojami niz w
    przypadku zdrowych osob dorostych.


Zagrozenia powodowane
przez wody infiltracyjne
w domach, szczegolnie  po
powodziach

Nieodpowiednia dbatosc o stan techniczny
domu, moze stanowic potencjalne zrodto
skazeri  dla osob starszych. Jezeli konieczne
naprawy domu nie sa_ wykonywane tak
jak trzeba, nadmierna wilgoc i woda z
zewnajrz moga^ zaczac si§ zbierac wenatrz
domu. Sprzyja to rozwojowi zagrzybienia
mieszkania. "Grzyb" (plesnie) moze
wywotywac u osob podatnych reakcje
alergiczne takie, jak kichanie, katar
sienny,  przekrwienienie oczu, zapalenie
skory, a w niektorych krahcowych
przypadkach moze nawet powodowac
problemy z oddychaniem. Cofniecie
sciekow z kanalizacji moze bye powodem
kontaktu ze skazeniami. Cofniecie takie
moze bye spowodowane zaczopowaniem
rury spustowej do kanalizacji publicznej
lub do zbiornika bezodptywowego na
scieki, przez korzenie drzew. Zjawisko
to wystepuje szczegolnie po deszczach
ulewnych, ktore doprowadzaja, do
powodzi.
•    Dokonajtechnicznego przegladu
    domu na przecieki: Zaplanuj
    regularne przeglady domu z
    uwzgl^dnieniem potencjanych
    przeciekow w tazience, pralni, wokot
    drzwi i okien. Nie zaniedbuj rynien i
    okapow. Szukaj oznak przeciekow.
•   Wyeliminujwilgoc i wod?, aby
    unikn^c zagrzybienia domu:
    Woda jest niezbedna dla rozwoju
    "grzyba"(plesni). Aby zapobiec
    obecnosci "grzyba" w swoim
    domu napraw wszystkie  przecieki
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
Co  powinienes zrobi° w przypadku,
kiedy  twoja woda  nie nadaje si? do
picia?
Podczas przeciekow lub w czasie
problemow z uzdatnianiem
wody, mozesz bye przejsciowo
pozbawionym mozliwosci
picia swojej wody. Osoby
ze specjalnymi potrzebami
zdrowotnymi oraz mieszkaja_ce
na terenach, gdzie woda jest
skazona, beda_ musiaty wzia_c pod
uwag§ alternatywne zrodta wody
nawet na dtuzszy okres czasu.
    Zwracajuwage na ogtoszenia dotyczace wody pitnej:
    Twoj zaktad wodociajowy ma obowia_zek ogtoszania w
    gazecie, radiu, telewizji, droga_ pocztowa, lub doreczyc
    osobiscie zawiadomienie o zagrozeniu chorobami zwia_zanych
    z zanieczyszczeniem wody. Zawiadomienie to powinno
    zawierac informacje jakie podja_c srodki, tj. takie, jak
    gotowanie wody lub zakup wody w butelkach. Kazdy
    powinien stosowac si§ do tych porad dostawcy wody.
    Gotowanie wody przez jedna^ minute^ zabija drobnoustroje,
    ale nie niew pomoze na zanieczyszczenia chemiczne.
     Pijwode butelkowan^: Niektore firmy wypozyczaja,
    lub sprzedaja, zwykte dozowniki wody lub dystrybutory
    fontannowe i regularnie dostarczaja, duze butle wody do
    prywatnych domow i przedsiebiorstw. Wody butelkowana
    jest przewaznie drozsza anizeli woda pochodzaca z
    wodociagu publicznego. Jakosc wody butelkowanej rozni si§
    pomi^dzy roznymi producentami ze wzgl^du na zrodto wody,
    koszty i warunki produkcji. Osoby majace ostabiony system
    odpornosciowy powinny zwracac uwag§ na informacj^
    zamieszczona^ na etykietach dotycza^ca^ jak ostrym
    procesom uzdatniania ja_ poddano, np. odwrotnej osmozie
    destylacji, promieniowaniu UV lub filtracji przez filtr o
    przepuszczalnosci do 1 mikrona. W celu zorientowania sie
    czy woda butelkowana, ktora_ pijesz  miesci sie w normach
    Federalnej Agencji Zywnosci i Lekarstw wejdz na strone
    internetowa, Narodowej Fundacji Naukowej
    (http://www.nsf.org/consumer/bottled_water/ lub zadzwoh
    pod numer: 877-8-NSF-HELP).
    Zainstalujdomowy system uzdatniania wody:
    Rozwia_zaniem dtugotrwatych problemow z woda_, moze bye
    zainstalowanie domowego systemu uzdatniania wody. System
    taki moze sktadac sie z filtrow zainstalowanych  na kranie
    lub na przyta_czu domu. Jezeli twoja woda zawiera radon,
    to domowy system oczyszczania wody moze bye jakims
    rozwiazaniem tego problemu.
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I

-------
    wodne mozliwie jak najszybciej. Uzywajac srodkow
    czyszczacych i wody usuh "grzyb" z twardych
    powierzchni, a nastepnie doktadnie je wysusz. Niektore
    srodki czyszczace sa_ specjalnie przygotowane do
    eliminowania "grzyba".
•   Po powodzi oczysc wszystkie zniszczone przez
    wod? pomieszczenia w domu: Powodz moze stworzyc
    zagrozenia dla zdrowia. Wraz z woda^ powodziowa^
    do domu moga^ przedostac si§ scieki i inne szkodliwe
    substancje. Nawet jesli woda powodziowa jest czysta,
    to woda stojaca i mokre materiaty stanowia, zawsze
    podtoze dla rozwoju drobnoustrojow.  Dlatego jest
    bardzo wazne zeby woda stojaca i wszystkie zamoczone
    rzeczy zostaty usuni^te z domu; catkowite wysuszenie i
    wydezynfekowanie mieszkania zmniejszy ryzyko chorob
    jego mieszkaricow. Dywany, zastony i  meble czesto
    musza_ bye wymienione na nowe, jesli scieki dostaty sie
    do twojego domu.
•    Popowodzi zbadaj swoja studni?: Jezeli masz
    prywatna, studnie, nie wtaczaj pompy i nie uzywaj
    tej wody do picia i mycia. Skontaktuj ze stanowym
    wydziatem zdrowia lub wydziatem zdrowia samorzadu
    lokalnego, zeby dowiedziec si§ jakie srodki
    zapobiegawcze zastosowac w tej sytuacji.


Jak moge zabezpieczyc moja^ wtasna^
studnie?

Prywatne zrodta wody nie sa_ objete normami Agencji
Ochrony Srodowiska. Jesli twoja woda pochodzi z jakiejs
prywatnej studni, to nie podlega automatycznie badaniu
przez ekspertow Agencji. W takiej sytuacji musisz podjac
specjalne kroki gwarantujace bezpieczne spozywanie twojej
wody pitnej.

Zidentyfikuj potencjalne problemy
Zidentyfikowanie potencjalnych problemow z woda_
jest pierwszym krokiem do zabezpieczenia jej  wysokiej
jakosci. Rozpocznij od skonsultowania sie  z kompetentnymi
jednostkami, jak wydziat zdrowia w samorzadzie lokalnym,
terenowy specjalista od doradztwa rolniczego, przedstawiciel
zaktadu wodocia^owego lub geolog z lokalnego uniwersytetu.
Zapytaj ich czynniki jakie moga_ miec zty wplyw na wode z
twojej studni.

Co roku badaj wocf? z twojej studni
Kazdego roku badaj  wode studzienna, na zawartosc bakterii,
azotanow, catkowita, substancje rozpuszczona, i odczyn pH.
Jezeli podejrzewasz, ze twoja woda moze zawierac inne
zanieczyszczenia, to rowniez obejmij je badaniem. Wiele
zanieczyszczeh wyst^pujacych w wodzie nie posiada koloru i
zapachu, dlatego nie bedziesz w stanie powiedziec czy masz
jakis problem z woda_ bez jaj zbadania.
Przypadki kiedy woda powinna bye czesciej badana:
•   niewyjasnione przypadki choroby w rodzinie,
•   sa_siedzi stwierdzili grozne przypadki skazenia wody w
    ich domach,
•   kiedy zauwazysz zmian^ smaku, zapachu, koloru lub
    klarownosci wody,
•   w przypadku wyciekow srodkami chemicznymi lub
    paliwa do twojej studni lub w poblizu,
•   po wymianie lub naprawie jakiejkolwiek cz^sci twojej
    studni.

Zopobiegaj problemom
Nawozy,  pestycydy, herbicydy, paliwa i inne substancje
grozace skazeniem przechowuj zdala od twojej studni.
Zachowaj uwage podczas koszenia trawy i wykonywania
wszelkich prac w poblizu studni. Skontaktuj sie z wydziatem
zdrowia samorzadu lokalnego, zeby dowiedziec si§ jak czesto
szambo powinno bye oprozniane i poddane przegladowi.
Nigdy nie spuszczaj niebezpiecznych materiatow do szamba.


Jak moge dowiedziec si?  wi^cej?

Aging Initiative - program Agencji Ochrony Srodowiska - ma
na celu ochrone^ zdrowia starszych ludzi przed zagrozeniami
wyst^pujacymi w srodowisku  poprzez koordynacj^ badah
naukowych, strategic zapobiegania i edukacj^ publiczna^. W
celu uzyskania wiecej informacji wejdz na strone internetowa,
Agencji Ochrony Srodowiska www.epa.gov/aging.


Dodatkowe zrodta:

Woda pitna. Co powinienes wiedziec
http://www.epa.gov/safewater/wot/index.html
Arsen w wodzie pitnej
www.epa.gov/safewater/arsenic.html
Plaze
www.epa.gov/beaches/
Przewodnik konsumenta, nt. jak chronic si§ przed radonem
http://www.epa.gov/iaq/radon/pubs/elradon.html
Dezynfekcja wody pitnej w nagtych przypadkach
http://www.epa.gov/safewater/faq/emerg.html
Powodzie
http://www.epa.gov/iaq/pubs/flood.html
Wskazania dla osob z ostrym  obnizeniem odpornosci
immunologicznej
http://www.epa.gov/safewater/crypto.html
Informacja dla wtascicieli prywatnych studni
http://www.epa.gov/safewater/privatewells/whatdo.html
Zrodta informacji na temat plesni ("grzyba")
http://www.epa.gov/mold/images/moldguide_sp. pdf
Zdrowa woda pitna
http://www.epa.gov/safewater/dwinfo/index.html
Polish translation of: Water Works
Publication Number: EPA 100-F-08-006

-------