Marzec 2008
Podczas przeci^tnego
okresu letniego, w
Stanach Zjednoczonych
umiera  w wyniku udaru
cieplneso okoio 1500
osob1. W roku 1995 fala
upaiow spowodowaia
smierc ponad 700 osob
w Chicago. W roku 2003
w wyniku upaiow zmario
35 000  osob w Europie.
W obu przypadkach
osoby w wieku 65 lot
i powyzej stanowHy
Siowne  ofiary tych
trasedii.

                            "Jest za  gorqco" —
                            Przygotowanie do
                            nadchodz^cych  upatow
                            Informacja  dla osob  starszych oraz ich
                            opiekunow
      Czy wiesz, ze kazdego
      roku liczba zgonow
      beda_cych rezultatem
      upatow przewyzsza
liczbe zgonow spowodowanych
huraganami, powodziami oraz
trzQsieniami ziemi razem wzi^tymi?2
Wysokie temperatury moga. miec
niebezpieczny wptyw na kazdego
cztowieka, jednak osoby starsze sa_
najbardziej na nie narazone.
Okres podwyzszonej temperatury
okresla si§ jako przedtuzony okres
czasu kiedy temperatura  powietrza
osiciga 10° Fahrenheita (-5,5 °C) lub
wyzej, ponad sredni poziom wysokiej
temperatury charakterystycznej dla
danego regionu.3
Uwaza si'e, ze wysokie temperatury
powietrza maja. szczegolny wptyw
zdrowie mieszkancow miast. Jest
to spowodowane tym, ze ulice i
budynki absorbuja. energi§ stoneczna.
i przyczyniaja. si§ do formowania
tzw. "gora.cych wysp". Podczas
gdy temperatura na terenach
wiejskich obniza si§ w nocy, to
miasta zatrzymuja.  pochtoni^te
ciepto, co w wyniku tego  pozbawia
mieszkancow miast mozliwosci
                                                          skorzystania z dtuzszej ulgi od
                                                          wysokiej temperatury w nocy.
                                                          Na szczQscie osoby starsze, ich
                                                          opiekunowie i lokalne wtadze moga.
                                                          podja.c proste kroki prowadza.ce do
                                                          zmniejszenia szkodliwego wptywu
                                                          wysokich temperatur na organizm.

                                                          Kto jest narazony na
                                                          wysokie temperatury?
Osoby starsze jak rowniez dzieci
sa. szczegolnie narazone na ryzyko
wynikajace z wysokich temperatur.
Dla rosnacej liczby starszych
Amerykanow problemem staje si§
ostabienie wraz z wiekiem naturalnych
mechanizmow termoregulacji data.
Zamieszkiwanie samotnie, przykucie
do tozka z powodu choroby oraz
niezdolnosc ludzi starszych do
samodzielnego funkcjonowania
zwi^ksza to ryzyko.
lstnieja.ce problemy zdrowotne
ludzi starszych takie jak chroniczne
choroby, niedyspozycje  psychiczne
oraz otytosc moga. podwyzszyc ich
podatnosc na wysokie temperatury.
Przyjmowanie niektorych lekarstw
i podleganie pewnym kuracjom
rowniez moze zwi^kszac to ryzyko.
                                 Upafy mogq powodowac wypadki smiertelne. Osoby starsze sq
                                     szczego/n;e narazone na wptyw wysokich temperatur.

                              Pozytywnym faktem jest to, ze ludzie mogq w prosty sposob ochronic
                                  s;? od negatywnego wptywu wysokich temperatur powietrza.

-------
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
Jak  moge ograniczyc wptyw

ekstremalnie wysokich temperatur?

Najskuteczniejsza. obrona. przeciwko upatom jest
zapobieganie ich skutkom. System klimatyzacji
powietrza jest jednym z najlepszych sposobow
zapobiegania chorobie i smierci spowodowanej
udarem cieplnym.4  Przebywanie  nawet kilka godzin
dziennie w klimatyzowanym pomieszczeniu mozne
w znacznym stopniu zredukowac  ryzyko udaru
cieplnego. Wentylatory elektryczne moga. przyniesc
chwilowa. ulg§, ale sa. nieskuteczne w zapobieganiu
udarowi cieplnemu w temperaturach powyzej 90 °F
(32°C).

Nastepujace metody zapobiegawcze moga. ochronic
zycie w czasie upatow:

•   Jezeli twoje mieszkanie nie jest wyposazone w
    klimatyzacJQ, udaj si§ do budynkow, ktore taki
    system posiadaja..  Przyktadem  takich miejsc moze
    bye centrum seniora, kino, biblioteka, centrum
    handlowe lub specjalnie zorganizowane centra dla
    osob nie posiadajacych chtodzenia w domu.

•   Wez zimna. kapiel lub prysznic.5

•   Pij duzo ptynow  nawet jesli nie czujesz pragnienia.
    Jezeli jestes na diecie z ograniczeniem ptynow,
    skonsultuj si§ z lekarzem odnosnie ilosci ptynow
    jakie sa. dla ciebie wskazane w czasie upatow.
    Unikaj napojow zawierajacych kofein§, alkohol i
    duze ilosci cukru. Napoje te odwadniaja. organizm.

•   Skonsultuj si'e z lekarzem, aby uzyska° pewnos°,
    ze twoje lekarstwa nie wzmagaja_wrazliwosci na
    wysokie temperatury.

«   Ubieraj si§ lekko, w luzne ubrania jasnego koloru.

•   Odwiedzaj co najmniej 2 razy  dziennie Osoby,
    ktore sa. szczgolnie narazone na niebezpieczenstwo
    wysokich temperatur. Obserwuj czy u osob tych nie
    pojawiaja_si'e symptomy udaru cieplnego takie jak:
    goraca i sucha skora, dezorientacja, halucynacje i
    agresja.

•   Zadzwon pod numer 911 Jezeli stwierdzisz, ze
    pomoc medyczna jest niezb^dna.
I
I
I
I
I
I
I
I
Ponadto, osoby ktore mieszkaja. na ostatnich
pi^trach i nie posiadaja. klimatyzacji,
sa. bardziej narazone na skutki upatow.
Uczestniczenie w wyczerpujacej aktywnosci
fizycznej na dworze oraz spozywanie
alkoholu podczas upatow takze zaostrzaja.
negatywny wptyw na ich zdrowie.

Jak upaty wptywaja^ na
organizm  ludzki?
Organizm ludzki w sposob naturalny
ochtadza
si'e poprzez zwi^kszony doptyw krwi do
skory oraz przez pocenie si§. Choroby
spowodowane upatami i przypadki
smiertelne maja. miejsce wowczas gdy ten
system regulacji temperatury ciata jest
przecia_zony. w takim  przypadku chtodzenie
przez pocenie si§  moze nie wystarczyc.
Rowniez wysoka wilgotnosc powietrza
moze powaznie utrudnic zdolnosc ciata do
samo-chtodzenia.

Jaki jest zwia^zek pomi^dzy
wysokimi  temperaturami, a
udarem cieplnym?
Udar cieplny jest wynikiem
w  wysokiej temperaturze.
jest wynikiem zachwiania
termoregulacji ciata. Kiedy
zdolnosc samo-chtodzenia,
ciata wewnajrz gwattownie
koricowym wynikiem moze
cieplny.
                         przebywania
                        Udar cieplny
                         i§ systemu
                        organizm traci
                        temperatura
                         rosnie czego
                        bye udar

-------
Jak twoj  lokalny samorz^d moze
pomoc w czasie upatow?
Samorza_dy lokalne moga. odegrac duza. role w
przewidywaniu upatow i organizowaniu pomocy
w czasie ich trwania. Urz^dy te moga. pomoc
mieszkaricom poprzez ogtaszanie ostrzezeri w
przypadku nadchodza_cych upatow oraz podejmowac
dziatania w celu ograniczenia ich skutkow.

System ostrzegania przed upatami
Systemy obserwacyjno-ostrzegawcze maja. na
celu przewidywanie upatow i zwia_zanego z nimi
ryzyka dla zdrowia ludzkiego. Do tego celu stuza.
programy komputerowe,  ktore sa_ wykorzystywane
przez Narodowy Serwis Pogodowy do analizowania
zmieniajacej si§ pogody w  poszczegolnych czesciach
kraju. Systemy takie istnieja_w Filadelfii, Seattle,
Chicago, St. Louis i innych  miastach Stanow
Zjednoczonych i Europy.
W momencie zagrozenia upatami, lokalne
departamenty zdrowia przekazuja. informacJQ
osobom starszym, ich opiekunom oraz innym grupom
szczegolnie narazonym na wysokie temperatury.

Pomoz bezdomnym i chorym psychicznie
Urz^dy miast moga. ostrzec i pomoc mieszkancom
podczas upatow  poprzez podjecie nastepuja_cych
krokow:
•  Opublikowanie porad w mediach
•  Uruchomienie pogotowia telefonicznego
•  Mobilizowanie lokalnych ochotnikow, cztonkow
   rodzin i przyjaciot
•  UdostQpnienie klimatyzowanych pomieszczen
   oraz pomoc w dotarciu  do  nich
•  Pomaganie ludziom bezdomnym
•  Wspotpracowanie z lokalnymi organizacjami
   pomagaja.cymi osobom  starszym przez  edukacje
   zagrozonych.
Podczas upatow, urz^dy miast moga. rowniez
wspotpracowac z elektrowniami w celu
zabezpieczenia doptywu pra_du do wszystkich
uzytkownikow.

Jakie efektywne dziatania mog^ bye
podj^te przez gminy celem obnizenia
temperatury powietrza?
Dwa rodzaje takich dziatan  moga. podja_c gminy:
uzycie materiatow budowlanych, ktore odbijaja.
promienie stoneczne oraz sadzenie  drzew i
roslin, ktore dostarczarczaja. cienia i naturalnego
chtodzenia.  Obie metody wptywaja.na obnizenie
temperatury w miastach, gdzie jest ona wyzsza
o 2-10 stopni Fahrenheita w porownaniu do
okolic wiejskich i tym samym moga. ograniczyc
czQstotliwosc, czas i nat^zenie upatow.
Stosowanie  metod ograniczaja_cych  wptyw wysokich
temperatur  (np. konstrukcja dachow odbijaja.cych
promienie stoneczne, uzywanie jasnych materiatow
do budowy chodnikow oraz sadzenie drzew)
przynosza. liczne korzysci:
•   Obnizenie temperatury danego  srodowiska
•   Zwolnienie reakcji formowania  si§ ozonu
    pod wptywem wysokich temperatur
•   Zmniejszenie zuzycia energii
•   Poprawienie komfortu i warunkow zycia

-------
Udar cieplny moze doprowadzic do powaznych i
nieodwracalnych uszkodzeri gtownych organow.
Udar cieplny objawia si§ podwyzszeniem
temperatury skory, jej wysuszeniem i
zaczerwienieniem. Do innych jego objawow naleza.
dezorientacja, halucynacje i agresja. W przypaku
braku natychmiastowej pomocy lekarskiej udar
cieplny moze spowodowac catkowite rozregulowanie
organizmu lub smierc. Faktem pocieszaja_cym jest to,
ze poprzez stosowanie si§  do prostych rad podanych
na tej stronie mozna zapobiec udarowi cieplnemu.

Dodatkowe referencje
Agencja Ochrony Srodowiska,
Poradnik na wypadek upatow
Proste wskazowki jak reagowac na upaty
http://www.epa.gov/aging/resources/epareports.
htm#ehe_hw

Plakat: Nie daj si? upatom - 8  prostych krokow dla
osob starszych
http://www.epa.gov/aging/resources/posters/index.
htm#beattheheat-es

Inicjatywa Redukcji  ,,Wysp Ciepta"
http://www.epa.gov/heatisland

Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom
http://www.cdc.gov/aging/

http://www.bt.cdc.gov/disasters/extremeheat/
http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/
mm5529a2.htm

Amerykariska Organizacja Medyczna, Choroby
powodowane upatami w sytuacjach zagrozenia
http: //search. ama-assn.org/Search/query. html?qc=
public+amnews+pubs&qt=heat

Narodowy Serwis Pogodowy, Fale Upatow i Indeks
Temperatury Powietrza
http://usasearch.gov/search?v%3Aproject=firstgov
&query=heat+wave&affiliate=nws. noaa.gov

Dane statystyczne na temat upatow oraz innych
naturalnych czynnikow zagrozenia
http://www.nws.noaa.gov/om/hazstats.shtml

Projekt - podnoszenie swiadomosci spotecznej
o falach upatow
http://www.isse.ucar.edu/heat/
Departament Stanow Zjednoczonych do Spraw
Handlu, Administracja Wod Oceanicznych i
Powietrza
Fa/a upatow: Gtowny Zabojca Letni
http://www.noaawatch.gov/themes/heat.php

Notatki kohcowe
1    Kallkstein, L.S. and J.S. Greene, 1997. An
    Evaluation of Climate/Mortality Relationships
    in Large U.S.  Cities and the Possible Impact
    of a Climate Change.  Environmental Health
    Perspectives,  105(1 ):84-93.
2    Centers for Disease Control and Prevention,
    2003. Extreme Heat. Available online:
    http://www.bt.cdc.gov/disasters/extremeheat/
3    Federal Emergency Management Administration,
    Backgrounder on Extreme Heat, Feb. 2003
4    Naughton MP,  Henderson A, Mirabelli MC, Kaiser
    R, Wilhelm JL, Kieszak SM, Rubin CH, McGeehin
    AAA. Heat-related mortality during a 1999
    heat wave in  Chicago. Am J Prev Med. 2002
    May;22(4):328-9.
5    McMichael, A.J.,  L.S.  Kalkstein and other lead
    authors,  1996. Climate Change and Human
    Health, (eds.  A.J. McMichael, A. Haines, R.
    Slooff, S. Kovats). World Health Organization,
    and United Nations Environment Programme
    (Who/WMO/UNEP), Geneva, 297 pp.

Dowiedz si? wi?cej
Inicjatywa Agencji Ochrony Srodowiska ma na
celu opieke nad zdrowiem starszych ludzi,  ktorzy
sa_ podatni na wptyw czynnikow srodowiska. W
tym celu korzysta si§ z badan naukowych, metod
profilaktycznych i publicznej edukacji. W celu
uzyskania wi^cej  informacji na ten temat wejdz na
strong internetowa. www.eps.gov/aging
Polish translation of: "It's Too Darn Hot" —
Planning for Excessive Heat Events
Publication  Number: EPA 10O-F-07-052

-------