Hunyo 2009
Sinuman ay
maaring malason
ng carbon
monoxide. Ang
mga may edad at
mayroong mga
karamdaman gaya
ng sakit sa puso,
anemya, o suliranin
sa paghinga, ay
mas nanganganib
sa epekto nitong
walang-amoy at
walang-kulay na
gas.

                         Pagiwas sa  Pagkajason
                         sa Carbon  Monoxide
                         Impormasyon para sa Mga May Edad
                         at sa Kanilang Mga  Tagapag-alaga
A        lam ba ninyo na ang
        carbon monoxide
        (CO) ang pinaka-
        pangkaraniwang
sanhi ng kamatayang dulot ng
pagkalason sa Estados Unidos? Ang
hindi sinasadyang pagkalason sa
CO ang dahilan ng 500 kamatayan
at 15,000 pagbisita sa emergency
room bawa't taon. Ang mga
may higit 65 ang edad ay mas
nanganganib sa  hindi sinasadyang
pagkalason sa CO dahil sa
kanilang maselang kalagayang
pangkalusugan.1 Bagama't ang
mga alarmang pang CO ay maaring
makasagip ng buhay, kulang-kulang
na ikatlong bahagi lamang ng mga
tahanan sa Amerika ay mayroong
nakakabit nito.2


Ano ang Carbon
Monoxide (CO)?
Ang CO ay isang gas na walang-
amoy at walang kulay at maaaring
maging dahilan ng karamdaman
at pagkasawi. Produkto ito ng
pagsunog ng anumang panggatong
gaya ng natural na gas, propane,
gasolina, langis,  kerosin, kahoy
o uling. Kasama na sa mga
kagamitang nagdudulot ng CO
ang mga kotse, bangka, makinang
de gasolina, kalan, at mga
sistemang pangpapainit. Ang CO na
nanggagaling sa mga nabanggit ay
maaaring maipon sa mga sarado
o mga bahagyang-saradong lugar.
Kapag nalanghap ang CO, ang
masamang gas ay pumapasok sa
daluyan ng dugo at makakaharang
sa pagpasok ng oxygen sa katawan,
na maaring makapinsala sa mga
kalamnan o maging sanhi ng
pagkamatay.3

Ano Ang Mga Sintomas
Ng  Pangkalason sa CO?
Sa karamihan, ang unang hudyat
ng pagkahantad sa mababang
konsentrasyon ng CO ay ang
bahagyang sakit ng ulo at
kahirapan sa paghinga kung
bahagyang nagehersisyo. Ang
patuloy na pagkahantad ay maaring
maging sanhing mga sintomas na
parang trangkaso kasama na ang
matinding sakit ng ulo, pagkahilo,
pagkapagod, pagduduwal,
pagkalito, pagiging magalitin, at
di-tamang pagiisip, pag-alala, at
pagkilos.4 Ang CO ay tinatawag na
"tahimik na pumapatay" dahil kung
di papansinin ang maagang mga
senyales, ang isang tao ay maaaring
mawalan ng malay at tuluyan nang
hindi makaligtas sa panganib.

Maaaring Walang
Sintomas  Pero
Nakahantad Pa Rin sa
Di-ligtas na Antas ng CO
Ang  paglanghap ng mababang
konsentrasyon ng CO ay maaring
hindi magdulot ng mga hantad
na sintomas ng pagkalason sa
CO, subali't maaari itong maging

-------
sanhi ng pangmatagalang pinsala sa kalusugan, kahit
mawala na ang pinanggalingan ng CO. Kasama sa
mga epekto nito sa kalusugan ang pangmatagalang
pinsala sa utak gaya ng kahirapan sa pag-aaral at
pag-aalala, epektong emosyonal at pangpersonalidad,
at pinsala sa pakiramdam at sa pagkilos.5

Sino Ang Nanganganib sa Pagkalason
Mula sa CO?
Lahat ng tao anumang gulang ay nanganganib sa
pagkalason sa CO. Mga taong may karamdaman
sa puso,  kakulangan sa dugo, o may mga suliranin
sa paghinga ay mas madaling mapinsala.5 Ang mga
matatanda ay kadalasang mayroong mga kondisyones
na ganito, na siyang nagpapababa ng kanilang
panlaban at nagpapataas ng panganib sa pagkasawi
dala ng pagkababad.7 Ang pagkalason sa CO ay
lubos na mapanganib din sa mga sanggol na hindi
pa ipinanganganak, at nagdadagdag sa panganib
ng kamatayan sa loob ng tiyan at hindi maayos na
paglaki.8'9

Pangkaraniwan sa Mga Menoredad
Isang pag-aaral na ginawa sa Estado ng Washington
ukol sa mga menoredad na populasyon ay
nagpahiwatig na ang populasyong Hispaniko ay apat
na beses na mas nanganganib samantalang ang mga
itim ay may tatlong beses na mas nanganganib kung
ihahambing sa mga put! pagdating sa paglason ng
CO.  Karagdagan pa, 67% ng mga Hispaniko at 40%
ng mga itim ay nalason mula sa pagsusunog ng  mga
piraso ng uling sa loob ng tahanan.10
            Pulang
          Selula ng
             Dugo
                 Carbon
               Monoxude
Oxygen
(kailangan
 upang
mabuhay)
                (nakakamatay
Kung Nakakaranas ng ang Mga
Sintomas
Na Inaakala Ninyong Mula sa Pagkalason sa CO:
• Agad lumanghap ng sariwang hangin. Buksan
   ang mga pinto at bintana at isara ang mga kalan,
   lutuan, pampainit, at iba pang mga katulad na
   gamit at lumabas ng bahay.
• Tumawag agad sa sentro ng lason sa 1-800-
   222-1222. Sasabihan kayo ng mga dalubhasa
   doon kung kakailanganin ninyo ng karagdagang
   atensiyong pang-mediko.

Upang Maiwasan ang Pagkalason sa
CO, Tandaan:
• Magpakabit ng alarmang pang-CO malapit sa mga
   pook-tulugan.
• Siyasatin ang sistemang pang-init at mga gamit na
   pangsunog taon-taon.
• Iwasan ang paggamit ng mga appliances na
   walang lagusan ng hangin.
• Huwag magsusunog ng gatong sa loob ng
   tahanan maliban sa mga ligtas na kalan o pugon.
• Maging matalas  sa mga posibleng sintomas ng
   pagkalason sa CO.

Iba  Pang Kaalaman sa Pag-iwas sa
Pagkalason sa CO:
• Isaayos ang hulma sa mga gamit na gaas.
• Pagaralang bumili ng pangpainit sa lugar na may
   lusutan ng hangin kung papalitan yung pangpainit
   na walang lusutan  ng hangin.
• Gumamit ng tamang panunog sa pangpainit ng
   lugar na gumagamit ng kerosin.
• Magpakabit ng bentilador na may lusutan ng
   hangin sa ibabaw ng mga kalan ng gaas.
 I Buksan ang mga labasan ng usok kung gagamit
   ng pausukan.
 I Piliin ang wastong  sukat ng kahoy sa paggamit
   ng kalan na sertipikado sa pagsunod sa mga
   pamantayang  pagpapausok ng EPA.
 I Tiyakin na ang pinto ng kalang nagsusunog ng
   kahoy ay mahigpit  ang sarahan.
 I Ipainspeksiyon at ipalinis ang inyong sistemang
   pangpainit at tsiminea sa kwalipikadong tekniko
   taon-taon.

-------
   Siguraduhing lahat ng mga gamit na panunog
   panloob ay nasa maiging kondisyon at may
   wastong bentilasyon.
   Huwag magpapaandar ng makina ng kotse sa
   loob ng garahe, kahit nakabukas pa ang pinto sa
   labasan.
   Gamitin ang portable generator sa labas at
   malayo sa mga gusali. Huwag gagamit ng
   portable generators sa balkonahe o tabi ng mga
   pinto, bentilasyones o mga bintana. Huwag
   gumamit ng portable generator malapit sa inyong
   tulugan o kung saan natutulog ang inyong mag-
   anak.
   Huwag gagamit ng uling pangtosta o pangluto sa
   loob ng tahanan, kahit sa fireplace.
   Ang pangpainit na propane o iba pang
   pangpainit na may sinusunog na pinupuesto sa
   loob ng saradong kubo ng hunting o pangingisda
   ay dapat ihinga sa panglabas.
   Huwag painitin ang loob ng inyong tahanan sa
   pamamagitan ng oven na gaas.
   Alarmang pang Carbon Monoxide
                       De Bateryang yunit
                        sa pader o kisame
Saksakan ng
  Koryente
Mga Alarmang Pang CO
Kalahati ng mga di-sinasadyang pagkamatay
sanhi ng pagkalason sa CO ay maaring iwasan sa
paggamit ng alarmang pang CO. Ang mga alarma
ay kinakailangang aprubado ng  Underwriters
Laboratories (UL) at nabibili ang mga ito sa mga
local na tindahang hardware." Ang halaga nito ay
mababa at dahil ito ay makakasagip sa buhay ninyo
at ng inyong mag-anak ito ay isang bargain.
Magpakabit ng alarmang pang CO sa bawa't
palapag ng inyong tahanan at kung saan maririnig
ito mula  sa pook tulugan. Sundang maigi ang
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
Papaano Malalaman ang
Pagkakaiba ng Pagkalason sa
CO at ng Trangkaso
Dahil marami sa sintomas ng pagkalason
sa CO ang pareho ng trangkaso, maaring
hindi maisip na pagkalason sa CO and
dahilan. Ang mga sintomas ay maaring
dahil sa pagkalason sa CO kung:
• Mas maigi ang pakiramdam kung
   nasa labas ng bahay.
• Dalawa p marami pang tao
   sa tahanan ang sabay na may
   karamdaman  (kadalasan ay ilang
   araw ang lumilipas bago lilipat ang
   trankaso sa bawa't tao).
• Mga miembro ng pamilya na
   pinakaapektado ayyung mga mas
   nananatili sa loob ng tahanan.
• Ang mga sintomas ay umiiral o
   nagiging grabe pagkatapos buksan
   ang gamit na  pangsunog o ang
   pagandar ng sasakyan sa katabing
   garahe.
• Ang mga alagang hayop sa loob
   ng tahanan ay mukhang may
   karamdaman  din, at napapamalas ng
   mga sintomas gaya ng pagka-antok
   o pagka-tamad (ang mikrobyio ng
   trankaso ay hindi lumilipat sa alagang
   hayop).
• Kabuuang pananakit, mababang
   lagnat, o kulani (ito ay pangkaraniwan
   sa sipon o trangkaso).12
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
                                          instruksiyon ng gumawa ukol sa pagpapakabit, gamit,
                                          at pangangalaga. Di gaya ng alarmang pang usok,
                                          ang alarmang pang CO ay maaring mawalan ng bisa
                                          matapos ang ilang taon.
                                          Huwag magkumpiyansa dahil lang na nakabili na
                                          kayo ng alarmang pang CO. Ituring ang alarmang
                                          pang CO na katulong lamang sa wastong paggamit at
                                          pangangalaga ng inyong mga gamit na nagsusunog
                                          ng gatong. Di matutunton ng mga alarmang pang CO

-------
ang mababang antas ng CO.  May mga katanungan
rin kung sapat na nakakapangalaga ang mga
alarmang pang CO, lalo na sa mga senitibong grupo
gaya ng mga matatanda.13

Ang Mga Matatanda at Mga Isyung
Pangkalusugan sa  Kapaligiran
Ang Inisyatiba ng EPA Para sa Nakatatanda ay may
layuning protektahan ang mga matatanda laban sa
mga panganib ng kapaligiran sa pamamagitan ng
pananaliksik, stratehika ng pag-iiwas  at edukasyong
pampubliko. Para sa karagdagang impormasyon,
dalawin ang www.epa.gov/aging. Maaring humingi
ng kopya ng dokumentong ito sa: http://www.epa.
gov/aging/resources/factsheets/order.htm

Mga  Karagdagang Tangkilik

Your Local Poison  Center
• 1-800-222-1222
• Internet: www.aapcc.org

U.S. Environmental Protection Agency
Carbon Monoxide
http://www.epa.gov/iaq/co.html

CDC
Carbon Monoxide
http://www.cdc.gov/co/

Consumer Product  Safety Commission
Home Heating Equipment Safety
www.cpsc.gov/cpscpub/pubs/heatpubs.html

Carbon Monoxide Alarms
www.cpsc.gov/cpscpub/prerel/prhtml01/ 01069.
html

Portable Generators
www.cpsc.gov/cpscpub/pubs/portgen.html

Endnotes
1  Centers for Disease Control and Policy. Carbon
Monoxide-Related  Deaths - United States, 1999-2004.
Morbidity and Mortality Weekly Report. December 21, 2007;
56(50):! 309-12.
2 Home Safety Council. Unintentional Home  Injury in the
United States. State of Home Safety: 2004 Edition,  http://
www.homesafetycouncil.org./state_of_home_safety/
sohs_2004_p017.pdf.
3 (CDC), National Center for Environmental Health,
"Carbon Monoxide Poisoning: Questions  and Answers," July
2006.  http://www.cdc.gov/co/faqs.htm
4 The U.S. Environmental Protection Agency (EPA), Indoor
Environments Division (6607J) Office of Air and Radiation,
"Protect Your Family and Yourself from Carbon Monoxide
Poisoning," October 1996. http://www.epa.gov/iaq/pubs/
coftshthtml
5 Delayed Neuropathology after Carbon Monoxide
Poisoning Is Immune-Mediated, Stephen R. Thorn, Veena
M. Bhopale, Donald Fisher, Jie Zhang, Phyllis Gimotty and
Robert E. Forster, Proceedings of the National Academy of
Sciences of the United States of America, Vol. 101, No. 37
(Sep. 14, 2004), pp. 13660-13665.
EPA. 2000. Air Quality Criteria for Carbon Monoxide.
U.S.EPA National Center for Environmental Assessment.
June, 2000. EPA 600/P-99/001 F.
6 Centers for Disease Control and Prevention (CDC),
National Center for Environmental Health, "Carbon
Monoxide Poisoning: Questions and Answers," July 2006.
http://www.cdc.gov/co/faqs.htm
7 CPSC. 2004. Non-Fire Carbon Monoxide Deaths
Associated with the Use of Consumer Products: 2001
Annual  Estimates. U.S. Consumer Product Safety
Commission, Division of Hazard Analysis, May 13, 2004.
8 Raub, J. A., M.  MathieuNolf, N. B. Hampson, and S.
R. Thorn. Carbon  Monoxide Poisoning - a Public Health
Perspective. TOXICOLOGY (145):1-14, (2000).)
9 Liu, S. Krewski, D., Shi, Y, Chen, Y, and R.T. Burnett.
2003. Association between gaseous ambient air pollutants
and adverse pregnancy outcomes in Vancouver, Canada.
Environmental  Health Perspectives.  111:1773-1778.
10  Ralston, J.D. and N.B. Hampson. 2000. Incidence of
severe unintentional carbon monoxide poisoning differs
across racial/ethnic categories. Public Health Reports.
115:46-51. U.S. Department of Health and Human Services.
11  Yoon, S., Macdonald, S., Parrish, G. 1998. Deaths from
unintentional carbon monoxide poisoning and potential for
prevention with carbon monoxide detectors. JAMA. 279(9):
685-687
12  U.S. Department of Housing and Urban Development.
Healthy Homes Issues: Carbon Monoxide, Healthy homes
Initiative Background Information, December 2005. http://
www.healthyhomestraining.org/Documents/HUD/HUD_CO_
Brief.pdf.
13  The Minnesota Department of Health, Environmental
Health Services Division, "Carbon Monoxide (CO) Poisoning
In Your Home," April 2007. http://www.health.state.mn.us/
divs/eh/indoorair/co/index.html
Tagalog translation of: Preventing Carbon
Monoxide Poisoning
Publication Number: EPA  100-F-09-034

-------