Listopad 2010
Ochrona oczu i skory przed
nadmiarem storica
Wptyw promieniowania
ultrafioletowego na zdrowie
Informacja dla osob starszych oraz
ich opiekunow
Promieniowanie
ultrafioletowe
odgrywa ml?
w rozwoju
zwyrodnienia plamki
zottej oka oraz raka
skory. Wptywowi
nadmiernego
promieniowania
stonecznego na
skore_ i oczy mozna
zapobiec.
Promieniowanie ultrafioletove
(UV) jest wytwarzane przez
storice oraz przez sztuczne
zrodta promieniotworcze
takie jak tozka do opalania lub
lampy stoneczne. Niniejsza broszura
wyjasnia dziatanie promieniowania
ultrafioletowego i wynikaja.ce
z niego powiktania zdrowotne.
Korzysci czerpane z energii
stonecznej nie moga. bye odzielone
od niszcza_cego wptywu storica na
organizm ludzki. Dlatego znajomosc
zapobiegania nadmiernemu
wptywowi promieniowania
stonecznego jest istotna w ochronie
zdrowia. Pomimo, ze promienie
stoneczne sa. niewidoczne
i nie mozna ich bezposrednio
wyczuwac, moga. one uszkodzic
skore lub oczy niezaleznie od pory
roku — nawet podczas chtodnych
i pochmurnych dni.
Szkodliwy wptyw
promieniowania
ultrafioletowego
na oczy
Kontakt z promieniowaniem
ultrafioletowym moze miec
szkodliwy wptyw na oczy. Ponizej,
podane sa. przyktady chorob oczu
spowodowanych nadmiernym
kontaktem z promieniami
ultrafioletowymi (UV):
Katarakta
Nadmierny kontakt
z promieniowaniem ultrafioletowym
zwi^ksza ryzyko wystapienia
katarakty (zacmy oczu). W chorobie
tej soczewka oka traci swoja.
przezroczystosc czego rezultatem
jest uposledzenie widzenia. Do
symptomow katarakty nalezaj
• Zamglone widzenie;
• Kolory wydaja. si§ wyblakte;
• Jaskrawe swiatto wydaje si§
oslepiaja.ce;
• Aureole wokot swiatta;
• Ograniczone widzenie w nocy;
• Podwojne widzenie1.
Ludzie starsi sa. bardziej narazeni
na ryzyko wystapienia katarakty,
ktora jest gtowna. przyczyna.
utraty wzroku. Ryzyko to istnieje
nawet podczas kontaktu z niskim
poziomem promieniowania
ultrafioletowego (UV). Odpowiednia
ochrona oczu zabezpieczajaca
przed promieniowaniem UV jest
waznym sposobem obnizenia ryzyka
zachorowania na kataraktQ.
Rak skory wokot powiek
Rak podstawnokomorkowy jest
najczQsciej spotykanym typem
raka skory, ktory rozwija si§ na
powiekach. Rany pojawiaja. si§
-------
gtownie na dolnej powiece ale rowniez moga.
wystapic w innym miejscu powieki, w ka_tach oka,
pod rzQsami i przylegtych cz^sciach twarzy.
Zwyrodnienie plamki zottej oka wywotone
procesem starzenia (AMD)
Zwyrodnienie plamki zottej zwia_zane z wiekiem
(AMD) jest choroba. maja_ca_wptyw na zdolnosc
.::::::::::;:::::: widzenia detail'. Do objawow
i::::::::!:;::::::::::::::: tej choroby nalezaj
niewyrazne
widzenie, problemy
w rozpoznawaniu
5?::::::::::::: twarzy oraz potrzeba
wi^kszej ilosci swiatta
podczas czytania2.
Promieniowanie
storieczne odgrywa rol§ w rozwoju AMD3.
Zwyrodnienie plamki zottej oka, moze objawiac
si'e w dwoch formach - mokrej i suchej. Jest to
najczQsciej spotykane u ludzi w wieku powyzej
55 lat. W Stanach Zjednoczonych najcz^sciej
spotykane sa. przypadki typu suchego. Typ ten
rozwija si§ stopniowo z objawami uposledzenia
widzenia centralnego. Typ mokry zwyrodnienienia
plamki zottej oka pojawia si§ nagle i wywotuje
wi^ksza. niz w przypadku typu suchego utratQ
wzroku. Pomimo ze choroba ta jest nieuleczalna
wczesna diagnoza i leczenie moze zmniejszyc objawy
tego schorzenia, dlatego regularne wizyty u okulisty
sa. wskazane.
Slepota sniegowa (Photokeratitis)
Choroba ta jest wynikiem nadmiernego kontaktu
z promieniowaniem ultrafioletowym podczas
przebywania na plazy lub na sniegu. Do objawow
tej choroby zalicza si§ tzawienie, bol, obrz^k
powiek, uczucie piasku w oczach oraz mgliste
lub pogorszone widzenie. Objawy te zwykle
znikaja_samoistnie, po uptywie kilku dni.
Chroh swoje oczy
Uszkodzeniom oczu wyniktym z negatywnego
wptywu promieniowania ultrafioletowego (UV)
mozna zapobiec. W celu ochrony oczu zaleca si§
noszenie okularow przeciwstonecznych, ktore
maja. zdolnosc blokowania promieni stonecznych
(99-100%). Panoramiczne okulary sa.najlepsze
poniewaz ostaniaja.oczy z bocznej strony.
Ponadto, kapelusze z szerokim rondem stanowia.
dodatkowa. ochrone przed promieniami UV.
Szkodliwy wptyw promieniowania
stonecznego na skor?
Rak skory jest najcz^sciej spotykana. forma.
nowotworu w Stanach Zjednoczonych4. W 2008 roku
wi^cej ludzi byto zdiagnozowanych z rakiem skory
anizeli z rakiem piersi, prostaty, ptuc i jelita grubego
razem wzi^tych. Przeci^tnie jeden Amerykanin na
pi'eciu choruje na raka skory w przecia^u swojego
zycia. Lagodne, powszechnie wyst^pujace formy
raka skory5 cz^sto moga. bye wyleczone stosunkowo
tatwo. Bardziej niebiezpieczna. forma, raka skory
jest czerniak (melanoma), ktorego leczenie jest
trudniejsze. Aczkolwiek w przypadku wczesnego
zdiagnozowania, a przed wystapieniem przerzutow
do innych cz^sci data, w wi^kszosci przypadkow
czerniak moze bye wyleczony6. Wczesne wykrycie
czerniaka moze ocalic zycie.
Promienie stoneczne wptywaja. pozytywnie na
produkcJQ witaminy D przez organizm ludzki.
Witamina ta jest niezb^dna w gospodarce wapniem,
potrzebnym dla utrzymania odpowiedniej struktury
kosci. W miar§ starzenia si§, nasza skora ma
mniejsze zdolnosci wytwarzania witaminy D, a nerki
sa. mniej zdolne do jej przetwarzania.
Przedwczesna starosc
Wieloletni kontakt z promieniami stonecznymi
powoduje pogrubienie, szorstkosc i zmarszczenie
skory oraz pojawienie si§ ciemnych plamek na
ciele. Odpowiednia ochrona przed promieniami
stonecznymi moze zapobiec tym objawom. Widoczne
-------
zmiany skory sa. w 90% spowodowane promieniami
stonecznymi a nie procesem starzenia si§ jak do
niedawna przypuszczano.
Objawy raka skory
Raz na miesia_c obejrzyj swoje ciato (od skory na
gtowie do podstopia) uzywaja_c duzego oraz r^cznego
lustra. Naucz si§ rozpoznawac nietypowe zmiany
na skorze. Amerykariska Akademia Dermatologiczna
udostepnia map§ ciata, ktora moze utatwic tobie
wykrycie znamion (pieprzykow) wystepuja_cych
na ciele.
Zapami'etaj podstawy rozpoznawania znamion
(pieprzykow), ktore moga. pomoc w zidentifikowaniu
czerniaka. Skontaktuj si§ z lekarzem kiedy zauwazysz
zmiany w wygla_dzie znamion na skorze lub w
przypadku kiedy pieprzyk sw^dzi czy krwawi.
• Asymetria—potowa znamiona rozni si§
w wygla_dzie od drugiej potowy.
• Obrzeze—brzeg znamiona jest nieregularny,
obramowany lub trudny do okreslenia.
• Kolor-znami'e ma rozne kolory.
• Srednica—znamiQ jest wi^ksze anizeli gumka
od otowka.
• Zmiana—znamiQ rozni si§ od innych znamion
lub zmienia ksztatt i kolor.
Kto jest zagrozony?
Gtowne czynniki, ktore moga. wywotac uszkodzenie
oczu lub skory w skutek promieniowania
ultrafioletowego:
• Kazdy, niezaleznie od koloru skory jest narazony
na ryzyko uszkodzenia oczu wskutek dziatania
promieni ultrafioletowych.
• Osoby o jasnej karnacji, podatne na oparzenia
skory, piegowate, maja.ce niebieskie lub zielone
oczy, o jasnych lub rudych wtosach sa. bardziej
narazone na ryzyko wystapienia raka skory. U osob
o ciemniej karnacji czerniak pojawia si§ gtownie
na dtoniach, podstopiu lub pod paznokciami7.
• Osoby, u ktorych rak skory wystepowat w rodzinie
lub ktore doznaty ostrego oparzenia skory w
wyniku przebywania na stoncu oraz te osoby
ktore posiadaja. duza. ilosc znamion (ponad 50) sa.
bardziej podatne na raka skory. Rowniez te osoby,
ktore pracuja. na stoncu powinny bye swiadome
zwi^kszonego ryzyka zachorowania na raka skory.
• Niektore antibiotyki, leki przeciwhistaminowe oraz
preparaty ziotowe wzmagaja.wrazliwosc skory i
oczu na promieniowanie ultrafioletowe (UV).
Skonsultuj si'ezeswoim lekarzem wcelusprawdzenia
czy lekarstwa, ktore uzywasz wzmagaja.wrazliwosc
skory na swiatto stoneczne.
Zapobieganie
• Nie wystawiaj si§ na oparzenie skory—kontrola
przed zbytnim wptywem stonca jest najlepszym
sposobem zapobiegania przed rakiem skory
• Przebywaj w cieniu oraz ogranicz czas sp^dzony
na zewna.trz szczegolnie pomi^dzy godzina. 10:00,
a 16:00 kiedy promieniowanie stoneczne jest
najbardziej intensywne.
• Chrori skor§ noszac kapelusze z szerokim rondem
i ubrania z nieprzezroczystych (g^stych) tkanin.
• Uzywaj kremu przeciwstonecznego zawierajacego
czynniki blokuja.ce promienie stoneczne o
minimalnym wskazniku 15.
• Sprawdzaj wskaznik UV promieniowania
stonecznego z codziennej prognozy pogody
informuja.cej o ilosci promieniowania
ultrafioletowego docieraja.cego do powierzchni
ziemskiej.
• Unikaj kabin i lamp opalaja.cych.
I
I
I
I
I
I
I
Gdzie moge uzyskc
wi^cej informacji?
Wptyw czynnikow srodowiska
na zdrowie osob starszych
Inicjatywa Agencji Ochrony Srodowiska
(EPA) ma na celu opieke nad zdrowiem
starszych ludzi. W tym celu korzysta
si§ z badan naukowych, metod
profilaktycznych i edukacji publicznej.
W celu uzyskania szerszej informacji
wejdz na strong internetowa. Agencji
Ochrony Srodowiska,
www.epa.gov/aging
I
I
I
I
:
Wydrukowane kopie tego artykutu
^L mozna zamowic na stronie
| internetowej:
www.epa.gov/aging/resources/
• factsheets/order.htm
i
:
-------
Dodatkowe zrodta informacji
U.S. Environmental Protection Agency
Community-Based UV Risk Education: The
SunWise Program Handbook
www.epa.gov/nrmrl/
pubs/625r02008/625r02008.htm
www.epa.gov/sunwise
Centers for Disease Control
and Prevention
Protect Yourself from the Sun
www.cdc.gov/cancer/skin/basic info/howto.
htm
National Institutes of Health
The National Cancer Institute
What You Need to Know about Skin Cancer
www.cancer.gov/cancertopics/wyntk/skin
The National Eye Institute
Cataract
www.nei.nih.gov/health/cataract/cataract
facts.asp
Macular Degeneration
www.nei.nih.gov/health/maculardegen/
armd facts.asp
American Academy of Dermatology
Body Mole Map
www.melanomamonday.org/
documents/08 96%20Melanoma%20
Monday°/o20Mole°/o20Map.pdf
American Cancer Society
www.cancer.org
or 1-800-ACS-2345 (1-800-227-2345)
Test your Sun Safety IQ
www.cancer.org/docroot/PED/content/
PED_7_lx_Take_the_Sun_Safety_Quiz.
asp?sitearea=&level
American Optometric Association
Sunglasses shopping guide:
www.aoa.org/documents/
SunglassShoppingGuide0805.pdf
Uwagi kohcowe
1 National Institutes of Health, National Eye
Institute.
Cataract: www.nei.nih.gov/health/cataract/
cataract facts.asp
2 U. S. Environmental Protection Agency.
Community-Based UV Risk Education: The
Sunwise Program Handbook, pp. 36, 37
3 American Optometric Association. Statement
on Ocular Ultraviolet Radiation Hazards
in Sunlight. www.aoa.org/Documents/
OcularUltraviolet.pdf
4 Centers for Disease Control and Prevention.
Skin Cancer.
www.cdc.gov/cancer/skin/basic info
5 Ibid.
6 American Cancer Society. Skin Cancer Facts.
www.cancer.org/docroot/PED/content/
ped_7_l_What_You_Need_To_Know_About_
Skin Cancer.asp?sitearea=&level
7 National Institutes of Health, National Cancer
Institute, "What You Need to Know About
Melanoma: Melanoma: Who's at Risk
www.cancer.gov/cancertopics/wyntk/
melanoma/page?
Polish translation of:
Health Effects of Ultraviolet Radiation
Publication Number EPA 100-F-l0-027
------- |