MUHJIM!
Liidhka Rinjiga Gacmaha, Dhaska iyo Ciida ee
Gurigaaga ku Xeeran Waxa uu Noqon Karaa
Khatar Hadii Aan Si Munaasab
ah Loo Maamulin
Caruurta kayar 6 sano jirka ayaa khatarta ugu badan ugu
jira sunta liidhka ee gurigaaga.
Liidhku waxa uu waxyeeli karaa caruurta yaryar iyo
sabiyada kahor xataa inta ayna dhalan.
Guryaha, dugsiyada, iyo xarumaha daryeelka ilmaha ee la
dhisay wixii ka horeeya 1978 waxa ay u badan yihiin inay
leeyihiin riji leh liidhka,
Xataa caruurta u muuqda inay caafimaad qabaan waxa ay
yeelan karaan heer khatar ah oo liidhka oo jidhkooda ah.
Waxyeelaynta meelaha leh raniga leh liidhka ama in
rneesha laga saaro ranjiga liidhka leh in si munaasab ah
looga tirtiro waxa uu kordhin karaan khatarta qoyska.
Dadka waxaa ay yeelan karaan liidhka oo gala jidhkooda
iyada oo markaa la neefsanaya ama la liqaya dhaska
liidhka, ama iyaga oo cunaya ciida ama ranjiga leh liidhku.
Dadku waxa ay leeyihiin ikhtiyaaro badan oo markaa ay
ku yarayn karaan khatarta liidhka. Guud ahaan, ranjiga leh
liidhka ee xaaladiisu wanaagsan tahay ma lahan waxyeelo
(eeg bogga 10).
Waxaad
Ka
llaalisaa
Qoyskaaga
Liidhka
Gurigaaga
-JEt-I *JO
• Mil
£EPA
©

DE

Hay'ada llaalinta
Deegaanka
Maraykanka
~ o
Gudida Badbaadada
Alaabta Macmiilka
Maraykanka
Waaxda Maraykanka ee
Hormarka Guryaynta iyo
Magaalada
Janaayo 2020

-------
Ma Waxaad Qorshaynaysaa Inaad libsato ama
Kiraysato Gun* La Dhisay Kahor 1978?
Miyaad og tahay in guriyo badan oo la dhisay wixii ka horeeyay 1978 ay
leeyihiin ranjiga liidhka leh? Liidhka ranjiga, qurubyada soo dhacay,
iyo dhasku waxaa leeyihiin sun waxyeelo leh oo caafimaadka u daran.
Akhri buug yarahan oo dhan si aad u ogaato:
•	Sida liidhku uu u geli karo jidhka
•	Sida uu liidhku u saamayn karo caafimaadka
•	Waxa aad samayn karto si aad u illaaliso qoyskaaga
•	Haika aad ka heleyso macluumaad dheeraad ah
Kahor inta aanad kiraysan ama iibsan guri la dhisay wixii ka
horeeyay 1978, sharciga federalku waxa uu dhigayaa:
•	In cida iibinaysaa ay sheegto macluumaadka ranjiga liidhka leh ama
waxyeelada ranjiga uu leeyahay kahor inta aanu iibin guriga.
•	Heshiisyada iibka gurigaga shirkada waa inay la socdaan digniinta
rasmiga ah ee ku saabsan ranjiga liidhka. Cida iibsanaysaa waxa ay
haysataa 10 maalmood inuu ka eego liidhka.
•	Mulkiilaha inuu sheego macluumaadka ranjiga liidhka leh ama
waxyeelada ranjiga uu leeyahay kahor inta aana dhaqan gelin kirada
gurigu. Kirada waa inay ku jirtaa digniinta rasmiga ah ee ku saabsan
ranjiga liidhka.
Hadii la samaynayo mashaariic ah dayactir, hagaajin, ama
ranjiyayn (RRP) ee gurigaaga la dhisey wixii ka horeeyay 1978:
•	Akhri waraaqaha EPA,
Tilmaamaha Xaqiijinta
Badbaadada Liidhka ee
Xuquuqda Dayactirka (Lead-
Safe Certified Guide to
Renovate Right), si aad wax
uga ogaato nidaamyada
shaqada badbaadada liidhka
ee qandaraaslaha oo looga
baahan yahay inuu raaco
marka uu ka shaqaynayo
gurigaaga (eeg bogga 12).
Gudida Badbaadada Alaabta Macmiilka (CPSC)
CPSC waxa uu dadka ka ilaaliyaa khatarta dhaawaca bilaa sababta
ah ee macmiilka taas oo markaa loo marayo waxbarasho, hawlaha
heerarka badbaadada, iyo xoojinta, La xidhiidh CPSC ee macluumaadka
dheeraadka ah ee ku saabsan badbaadada iyo shuruucda alaabta
macmiilka.
CPSC
4330 East West Highway
Bethesda,MD 20814-4421
1-800-638-2772
cpsc.gov ama saferproducts.gov
Waaxda Maraykanka ee Hormarka Guryaynta iyo
jVlagaalada(VHIUD)
Shaqada HUD waxaa weeye inay abuurto bulsho xoogan, joogto ah, oo
loo dhan yahay iyo guryo tayo leh oo cid walbaaba awoodi karo. Kala
xidhiidh Xafiiska HUD ee Xakameynta Lead Hazard iyo Guryo Caafimaad
qaba wixii macluumaad dheeraad ah ee ku saabsan Shuruucda
Guryaynta ee Badbaadada Liidhka, taas oo markaa ilaalinaysa qoysaska
degan guryaha la dhisay wixii ka horeeyay 1978 ee guryaha kaalmada,
iyo xakamaynta waxyeelada liidhka iyo barnaamijka deeqda iacagta
daraasada.
HUD
451 Seventh Street, SW, Room 8236
Washington, DC 20410-3000
(202) 402-7698
hud.gov/lead
Waraaqahan waxaa ay ku jiraan meel cid walba ka heli karto. Waxa ay shakhsiyaadka ama hay'ado
badin karaan iyaga oo aan waxfasaxah dalban. Macluumaadka lagu bixiyay waraaqagan waxa uu ku
saiaysan yahay macluumaadka sayniska iyofarsamo ee wakhtigan ee arrimaha lagu soo bandhigay oo
waxa ay muujinayaan xuduuda maamul ee uu sameeyay sahrciga maamulida ee hay'adaha dawlada.
Kadibtalada la bixiyay kadib maaha daruuri inuu bixiyo ilaalo dhamaystiran oo dhamaan xaalada ah
ama waxyeelada caafimaadka oo dhan kaas oo markaa keeni kara in uu qofka soo gaadho liidhku.
U. S. EPA Washington DC 20460	EPA-747-K-12-001
U. S. CPSC Bethesda MD 20814	Janaayo 2020
U. S. HUD Washington DC 20410

-------
Xafiiska Gobolka ee Hay'ada llaalinta Deegaanka
Maraykanka (ERA)
Shaqada EPA waxa weeye in lagu ilaaliyo caafimaadka bini'aadanka
iyo deegaanka. Xafiiska EPA ee Deegaanka waxa uu bixin karaa
macluumaad dheeraad ah oo ku saabsan shuruucda iyo barnaamijyada
ilaalinta liidhka.
Deegaanka 1 (Connecticut, Massachusetts,
Maine, New Hampshire, Rhode Island,
Vermont)
La Xidhiidh Liidhka Deegaanka
U.S. EPA Region 1
5 Post Office Square, Suite 100, OES 05-4
Boston, MA 02109-3912
(888) 372-7341
Deegaanka 2 (New Jersey, New York,
Puerto Rico, Virgin Islands)
La Xidhiidh Liidhka Deegaanka
U.S. EPA Region 2
2890 Woodbridge Avenue
Building 205, Mail Stop 225
Edison, NJ 08837-3679
(732) 906-6809
Deegaanka 3 (Delaware, Maryland,
Pennsylvania, Virginia, DC, West Virginia)
La Xidhiidh Liidhka Deegaanka
U.S. EPA Region 3
1650 Arch Street
Philadelphia, PA 19103
(215)814-2088
Deegaanka 4 (Alabama, Florida, Georgia,
Kentucky, Mississippi, North Carolina, South
Carolina, Tennessee)
La Xidhiidh Liidhka Deegaanka
U.S. EPA Region 4
AFC Tower, 12th Floor, Air, Pesticides & Toxics
61 Forsyth Street, SW
Atlanta, GA 30303
(404) 562-8998
Deegaanka (Illinois, Indiana, Michigan,
Minnesota, Ohio, Wisconsin)
La Xidhiidh Liidhka Deegaanka
U.S. EPA Region 5 (LL-17J)
77 West Jackson Boulevard
Chicago, IL 60604-3666
(312) 353-3808
Deegaanka 6 (Arkansas, Louisiana, New
Mexico, Oklahoma,Texas, and 66Tribes)
La Xidhiidh Liidhka Deegaanka
U.S. EPA Region 6
1445 Ross Avenue, 12th Floor
Dallas,TX 75202-2733
(214) 665-2704
Deegaanka 7 (Iowa, Kansas, Missouri,
Nebraska)
La Xidhiidh Liidhka Deegaanka
U.S. EPA Region 7
11201 Renner Blvd.
Lenexa, KS 66219
(800) 223-0425
Deegaanka 8 (Colorado, Montana, North
Dakota, South Dakota, Utah, Wyoming)
La Xidhiidh Liidhka Deegaanka
U.S. EPA Region 8
1595 Wynkoop St.
Denver, CO 80202
(303)312-6966
Deegaanka 9 (Arizona, California, Hawaii,
Nevada)
La Xidhiidh Liidhka Deegaanka
U.S. EPA Region 9 (CMD-4-2)
75 Hawthorne Street
San Francisco, CA 94105
(415)947-4280
Deegaanka 10 (Alaska, Idaho, Oregon,
Washington)
La Xidhiidh Liidhka Deegaanka
U.S. EPA Region 10 (20-C04)
Air and Toxics Enforcement Section
1200 Sixth Avenue, Suite 155
Seattle, WA 98101
(206)553-1200
16
Talaabooyinka Fudud ee Aad Qoyskaaga Uga llaalin
Karto Waxyeelada Liidhka
Hadii aad u aragto in gurigaaga uu marsan yahay ranjiga
liidhka leh:
•	Ha isku dayin inaad adigu ka baabi'iso ranjiga.
•	Waxa aad mar kasta ilaalisaa dusha sare ee ranjiga si markaa
aad u yarayso in aanu waxyeeloobin.
•	Gurigaaga halaga baaro suntan liidhka. Ka raadi bare
shatiyeysan ama qiimeeyaha khatarta epa.gov/lead.
•	Waxa aad kala hadashaa mulkiilaha gurigaaga sidii loo hagaajin
lagaa in aanu ranjigu soo daadan ama qurubyo ayna soo dhicin.
•	Waxa aad si joogto ah u nadiifisaa dhulka, daaqadaha, iyo
meelaha la taaban karo.
•	Waxa aad ka taxadirtaa inuu idin soo gaadho dhaska marka aad
tirtirayso.
•	Marka la tirtirayo, dayactiryo, ama la ranjiyaynayo, waxa aad
qabsataa EPA- ama shirkad u tirtirta si Amaan ah Liidhka oo
gobolku ansixiyay.
•	Kahor inta aanad iibsan, kiraysan, ama dayactiran guriga, waxa
aad ka eegtaa ranjiga leh liidhka.
•	Waxa aad kala tashataa daryeelka caafimaad bixiyahaaga wixii
ku saabsan in laga baadho carruurtaada liidhka. Dhakhtarkaaga
carruurta ayaa ka baadhi kara liidhka muunada dhiiga.
•	Waxa aad maydhaa gacmaha, masaasada, kadaabada, iyo
alaabta ay ku ciyaaraan carruurtaadu badanaa.
•	Waxa aad xaqiijisaa in aad cuntid cunto caafimaad leh,
duxdeedu yar tahay oo leh bir badan, kaalshiyeem, iyo
fiitaamiin C.
•	Waxa aad ka saartaa kabaha ama waxa aad ka masaxdaa ciida
kabaha kahor inta aanu guriga lasoo galin.
1

-------
Liidhku Waxa uu Jidhka u Galaa Qaabab Badan
Dadka Waawayn iyo Carruurta waxa jidhkooda gala liidhku hadii
ay:
•	Neefsadaan dhaska (gaar ahaan inta lagu jiro hawlaha sida dayactirka,
hagaajinta, ama ranjiyaynta taas oo markaa lagu waxyeelayo ranjiga
sare).
•	Liqida dhaska liidhka leh kaas oo markaa ku jira cuntada, curito lagu
diyaariyay meel banaan ah, iyo rneelo kale.
•	In la cuno qurubyada ranjiga ama ciida ee leh liidhku.
Liidhku waxa uu khatar ku yahay gaar ahaan carruurta ka yar
6 jirka.
•	Wakhti xaadirkan, maskaxda
carruurta iyo nidaamka
neerfuhu waxa ay u nugul
yihiin waxyeelada liidhka.
•	Jidhka koraya ee carruurta
ayaa markaa liqa liidhka.
•	Carruurta iyo dhallaanka
waxa ay badanaa geliyaan
gacmahooda iyo alaabta kale
afkooda. Alaabaadkan waxa
dhici karta inuu saaran yahay
dhaska liidhku.
Dumarka gaadhay da'da dhalmada waa inay yaqaanaan in liidhku
uu khatar ku yahay uur jiifka.
•	Dumarka liidhka sare uu ku jira dhiigooda kahor ama inta ay uur
leeyihiin waxa ay khatar ugu jiraan inay qaadsiiyaan uur jiifka luudhka
oo uu u dhax maro madheerta inta uu ilmu.hu korayo.
2
Wixii Macluumaad Dheeraad ah
Xarunta Qaranka ee Maduumaadka Liidhka
Waxa aad barataa sida carruurta looga ilaaliyo sunta liidhka oo waxa
aad ka heshaa macluumaad dheeraad ah oo ku saabsan waxyeeiada
liidhka Websaytka epa.gov/lead iyo hud.gov/lead, ama la hadal
1-800-424-LEAD (5323).
Khadka Tooska ah ee Amaanka Biyaha La Cabayo ee EPA
Wixii macluumaad dheeraad ah ee ku saabsan biyaha la cabayo,
la hadal 1-800-426-4791, ama booqo epa.gov/safewater wixii
macluumaad dheeraad ah ee liidhka ku jira biyaha la cabayo.
Khadka Taleefanka Tooska ah ee Gudida Badbaadada Alaabta
Macmiilka (CPSC)
Wixii macluumaad dheeraad ah ee ku saabsan liidhka ku jira alaabta
caruurtu ku ciyaaraan iyo alaabaadka macmiilka, ama si looga
warbixiyo alaabta macmiilka ee aan amaanka ahayn ama dhaawac la
xidhiidha alaabta, la hadal 1-800-638-2772, ama booqo websaytka
CPSC cpsc.gov ama saferproducts.gov.
Hay'adaha Bay'ada iyo Caafimaadka ee Gobolka iyo Deegaanka
Gobolada, qabiilada, iyo magaalada qaar waxa ay leeyihiin shuruuc
u gaar ah oo la xidhiidha ranjiga liidhka leh. Waxa aad ka eegtaa
hay'adaha deegaanka si aad u aragto shuruucda khuseeya kuwaas.
Badanaa hay'adaha waxa sidoo kale laga helaa macluumaadka ku
saabsan shirkadaha yareeya liidhka ee aagaaga, iyo meelaha ay
macquul tahay in laga heio kaaimada dhaqaaie ee yaraynta waxyeelada
liidhka. Waxa aad ka heshaa macluumaadka cinwaanka iyo taleefanka
saxda ah ee cida lagala xidhiidhayo gobolkaaga ama deegaankaaga
Websaytka epa.gov/lead, ama kala xidhiidh Xarunta Macluumaadka
Liidhka Qaran 1-800-424-LEAD.
Dadka hadalka ama maqalku ku adag yahay waxa ay isticmaali
karaan mid ka mid ah lambarada taleefanka ee ku qoron
buug-yarahan eeTTY iyada oo markaa kala hadlaya Adeegyada
Curyaamiinta ee Federalka 1-800-877-8339.
15

-------
Meelaha Kale ee Uu Ka Yimaado Liidhku, sii socda
•	Tumayaasha biraha ama warshadaha kale ee liidhka ku sii daaya
hawada.
•	Shaqadaada. Hadii aad ka shaqayso liidh, waxa aad markaa
dharkaaga inta uu soo raaco aad keeni kartaa guriga. Maydho
ama badalo dharka kadib marka aad timaado guriga. Waxa aad ku
maydhaa dharkaaga shaqada meel ka gaar ah dharka qoyska intiisa
kale.
•	Waxyaabaha hiwaayadaha ah ee aad u isticmaasho liidhka, sida
inaad samayso dhoobo ama quruurado, ama inaad ranjiyayso
alaabta guriga. La hadal waaxda caafimaadka deegaankaaga wixii
macluumaad dheeraad ah ee ku saabsan waxyaabaha aad ku
samayso wakhtigaaga aad firaaqada leedahay ee ku jiri kara liidhka.
•	Alaabta lagu ciyaaro iyo alaabta guriga ee qadiimiga ah waxaa
dhici karta in lagu ranjiyeeyay liidh. Alaabta qadiimiga ah ee carruurtu
ku ciyaarto iyo alaabaadka kale ee carruurta waxa ay kamid noqon
karaan waxyaabaha leh liidhka.4
•	Cuntada iyo dareeraha lagu kariyay ama lagu kaydiyay liidhka
kiristalka ah ama dhoobada laga sameeyo quruuradaha waxaa
dhici kara inay leeyihiin liidh.
•	Dawooyinka qaar, sida "greta" iyo"azarcon,"ee loo isticmaalo
daawaynta caloosha.
4 1978, dawlada federalku waxa ay mamnuucday alaabaadka caruurtu ku ciyaarto,
alaabaadka kale ee caruurta, iyo alaabta guriga ee la mariiyay ranjiga liidhka leh.
2008, dawlada federalku waxa ay mamnuucday liidhka in badanaa caruurta alaabta
la mariyo. Dawlada federalku waxa ay wakhtigan mamnuucday liidhka inuu ka bato
100 ppm miisaabkiisu alaabaadka caruurta.
Saamaynta Caafimaadka ee Liidhka
Liidhku waxa uu u saameeyaa jidhka qaabab kala duwan. Waxaa
muhiim ah in la ogaado in xataa liidhka yar uu carruurta u keeni karo
waxyeelo aad u daran.
Waxyeebo Neerfaha Maskaxda
Carruurta, in uu liidhku soo gaadhaa
waxa ay keeni kartaa:
•	Waxyeelo nidaamka neerfaha iyo kalyaha ah Korniinkoo
Yaraada
•	Laxaad la'aan waxbarasho, khalkhalka
soo jeedka, iyo hoos u dhac garaadka ah
Mushkilad hadalka, luuqada, iyo
habdhaqanka ah
Isku xidhnaanta muraqaha oo liidata
Hoos u dhac murqaha iyo lafaha ah
Waxyeelo maqalka ah
Mushki ad
Caafimaad
Mushkilad
Dheefshiidka ah
Mushkilad Taranka ah
(Dadka Waawayn)
In kastoo soo gaadhis yar oo liidhka ah ay wax iska caadi ah ay tahay,
soo gaadhida liidhka badan waxa uu ku yeelan karaa saamayn aad u
daran carruurta, oo ay ku jiraan suuxdin, miyir beel, iyo mararka qaar,
dhimasho.
Inkasta oo carruurtu ay si gaar ah ugu nuqul yihiin liidhka badan, waxa
uu waxyeelo u keeni karaa dadka waawayn sidoo kale.
Dadka waawayn, in uu liidhku soo gaadhaa waxa ay keeni kartaa:
•	Waxyeelo korniinka ilmaha uur jiifka ah
•	Waxa uu kordhiyaa khatarta ah inuu dhiikar yimaado wakhtiga uurka
•	Mushkiladaha dhalmada (raga iyo dumarka)
•	Dhiigkar
•	Mushkilad dheefshiidka ah
•	Khalkhal neerfaha ah
•	Mushkilado xasuusta iyo soo jeedka ah
•	Xanuun muraqaha iyo laalaabatooyinka jirka ah
3

-------
Waxa Aad Qoyskaaga Ka Baartaa Liidhka
Waxa aad baadhaa gurigaaga iyo carruurtaada hadii aad ka
shakido in uu liidh leeyahay gurigaagu.
Heerka liidhka dhiiga carruurta waxaa ay u kordhi kartaa si wayn 6 ilaa
12 bilood da'da ah, oo waxa ay ugu badan tahay da'da 18 ilaa 24 bilood.
Waxa aad kala tashataa dhakhtarkaaga wixii shaybaadhka carruurtaada
ku saabsan. Shaybaadhka dhiiga muunada ah waxa lagu ogaan karaa
liidhka. Shaybaadhka liidhka dhiiga waxa caadiyan lagula taliyaa:
•	Caruurta 1 ilaa 2 jirka ah
•	Caruurta ama xubnaha kale ee qoyska ee uu saameeyey liidhka
heerkasare
•	Caruurta lagu shaybaadhay qorshaha shaybaadhka gobolka ama
deegaanka
Dhakhtarkaaga ayaa kuu sharixi kara waxa ay ka dhigan tahay
natiijada shaybaadhka iyo hadii shaybaadhka loo baahan yahay.
Meelaha Kale ee Liidhku Ka Yimaado
Liidhka Biyaha La Cabo
Meelaha ugu badan ee liidhku uga yimaado biyaha la cabayo waa beebka iyo
qasabadaha liidhka ka samaysan.
Beebabka liidhka waxa ay u badan tahay in laga helo magaalooyinka iyo
guryaha la dhisay wixii ka horeeyay 1986.
Waxa aad urin kartaa ama dhadhamin kartaa liidhka ku jira biyaha la cabo.
Si aad u xaqiijiso in liidh uu ku jiro biyaha aad cabayso, waa inaad baartaa
biyaha adigoo isticmaalaya shaybaadh.
Waxa aad xasuusataa guryaha qadiimiga ah ee leh ceel u gaar ah waxa sidoo
kale ay soo saaraan waxyaabo leh liidh.
Talaabooyinka Ugu Muhiimsan ee Aad Qaadi Karto Si Aad U
ayarayso Liidhka Biyaha La Cabo
•	Waxa aad kaliya biyo qabow u isticmaashaa cabida, karinta iyo qasitaanka
caanaha carruurta. Xasuuso, in diirintu ayna biyaha ka saarin liidhka.
•	Kahor inta aanad cabin, waxa aad waxoogaa biyaha ku furtaa beebka adiga
oo qasadaba furaya, ku mayranaya, dharka, ama adigoo ku dhaqaya alaabta.
•	Si joogto ah u nadiifi qasabada (oo sidoo kale loo yaqaan aerator).
•	Hadii aad isticmaalayso filtare la xaqiijiyay si aad uga saarto liidhka, ha
iloobin in aad akhrido tilmaamaha si aad u ogaato goorta aad badali karto
khadka. Inaad isticmaashaa filterku kadib marka uu dhaco waxa ay keeni
kartaa in waxqabadkiisa meesha ka saarida liidhku ay yaraato.
Waxa aad la xidhiidhaa shirkada biyaha si aad u ogaato hadii beebku uu ku
xidhan yahay gurigaaga ee biyaha eeguud (oo loo yaqaan khadka adeega)
inuu ka samaysan yahay liidhka. Shirkada biyaha aagaaga waxa ay sidoo
kale bixin kartaa macluumaad ku saabsan heerka liidhka ee ku jira beebabka
biyaha.
Wixii macluumaad dheeraad ah ee ku saabsan biyaha la cabayo, fadlan la
xidhiidh Khadka Taleefanka Tooska ah ee Amaanka Biyaha La Cabayo ee
EPA 1-800-426-4791. Hadii aad qabto wax su'aal ah oo kale oo ku saabsan
kahortaga sunta liidka, la hadal 1-800 424-LEAD.*
La hadal waaxda caafimaad deegaanka ama shirkada biyaha si aad u ogaato
baadhitaanka biyaha, ama booqo epa.gov/safewater macluumaadka liidhka
ku jira biyaha la cabayo ee EPA. Gobolada qaarama shirakda qaar waxa ay
bixiyaan barnaamijyo lagu bixiyo shaybaadhka biyaha eedadka deegaanka.
Waxa aad la xidhiidhaa shirkada gobolla ama deegaanka ee biyaha si aad wax
badan uga ogaato.
* Dadka hadalka ama maqalku ku adag yahay waxa ay ka heli karaan lambarka TTY
iyada oo markaa kala hadlaya Adeegyada Gudbinta Federalka 1-800-877-8339.	13

-------
Dayactirka, Hagaajita ama Ranjiyaynta Guri uu
Marsan Yahay Ranji Leh Liidhka
Hadii aad shaqaalaysiisato shirkad markaa kuu qabata mashruuc
dayactirta, hagaajinta, ama rajiyaynta (RRP) guriga ama xarunta
daryeelka carruurta ah oo la dhisay wixii ka horeeyay 1978 (sida
waxbarashada dugsiga kahor iyo xanaanada carruurta),
qandaraaslahaagu waa inuu:
•	Noqdaa Shirkad Amaanka Badbaadada U shatiyeysan ee
ay ansixisay EPA ama barnaamijka gobolka maamulka EPA
•	Isticmaalaa shakhsi u qalma oo si gaar ah loo tobobaray
(Hagaajiye Shahaado Amaanka Liidhka Haysta) kaas oo
markaa raacaya nidaamka shaqada amaanka liidhka si
markaa uu uga hortago sunta liidhka
•	Bixiyo waraaqo macluumaadka waxyeelada liidhka EPA,
Tilmaamaha Amaanka Liidhka La Xaqiijiyay ee Tirtirka
Saxda ah
Qandaraaslaha RRP ee ka shaqaynaya guryaha iyo xarunta daryeelka
caruurta la dhisay wixii ka horeeya 1978 waa inuu raacaa nidaamka
badbaadada liidhka ee:
•	Xidhitaanka aaga shaqada: Aaga waa in la xidhaa si markaa dhaska iyo
qurubyadu ayna uga bixin meesha laga shaqaynayo. Calaamad digniin ah
waa in lagu dhejiyaa, waana in la isticmaalaa caag ma wixii kale ee alaab ama
xabag ah.
•	Waa in la iska ilaaliyaa qaabka dayactirka ee markaa soo saaraya
dhaska sunta liidhka ee badan. Qaababka qaar ayaa soo saara liidh
isticmaalkooda la mamnuucay. Waxa weeye:
•	Danba furan ama tooshka
•	Ciida, burburta, qorshaynta, irbadaha, ama qarxinta iyada oo la
adeegsanayo agab xoog badan iyo agabka aan markaa qaban karin oo aan
nuugi karin dhaska ka imaada
•	In la isticmaalo qoriga oo ah heerkul ka badan 1100°F
•	In si wanaagsan loo nadiifiyo. Meesha lagu shaqaynayo waa in maalin
kasta la nadiifiyaa. Marka shaqadu dhamaato, aaga waa in la nadiifiyaa iyada
oo markaa la isticmaalayo qaabka nadiifinta gaarka ah.
•	In si sax ah loo daadiyo qashinka. Waxa aad uruurisaa oo aad afka ka
xidhaa bacaga dhaska ama marooyinka. Marka aad qaadayso, waxa aad
xaqiijisaa in qashinka la xidho si markaa looga hortago inuu kasoo baxaan
dhas iyo qurubyo.
Si aad wax badan uga ogaato shuruudaha EPA ee mashaariicda RRP, booqo
epa.gov/getleadsafe, ama akhri TilmaamahaXaqiijinta Badbaadada Liidhka ee
Ka Saarida Saxda ah.
Halkee Laga Helaa Ranjiga Liidhka
Guud ahaan, hadba sidii uu gurigaaga ama xarumaha daryeelka
caruurtu uu qadiimi u yahay, ayay u badan tahay in uu marsan yahay
ranjiga liidhku.1
Guryo badan, oo ay ku jiraan guryaha gaarka ah, kuwa kaalmada
federalka ah, guryaha uu federalku leeyahay, iyo xarumo badan
caruurta lagu daryeelo oo la dhisay wixii ka horeeyay 1978 waxa
ay marsan yihiin ranjiga liidhka leh. 1978, dawlada federalku waxa
ay mamnuucday isticmaalka alaabaadka macaamiisha ee uu marsan
yahay ranjiga liidhku.2
Waxa aad ka ogaataa sida loo ogaado hadii ranjiga uu leeyahay liidh
boga 7.
Liidhka waxaa laga heli karaa:
•	Guryaha iyo xarumaha daryeelka caruurta ee magaada, miyiga, ama
meelaha ka baxsan magaalada.
•	Guryaha gaarka loo leeyahay iyo kuwa dadweynaha iyo guryaha
dabaqa ah.
•	Digaarada banaanka iyo guraha ee guriga, iyo.
•	Ciida ku xeeran guriga. (Ciida waxa uu uga iman karaa liidhku
ranjiga banaanka iyo meelo kale, sida isticmaalka hore ee shidaalka
gaadiidka ee liidhka lagu daray.)
Waxa aad macluumaad dheeraad ah ka ogaataa epa.gov/lead.
1 "Ranjiga liidhka leh" waxa wakhti xaadirkan ay ku sheegtaa dawlada federalku inuu
yahay heer ka badan ama le'eg 1.0 miligiraam sentimeetir iskuweerkiiba (mg/cm2),
ama wax ka badan miisaanka 0.5%.
2"Ranjiga leh liidhka" waxaa ay ku sheegtaa dawlada federalku inuu yahay liidhka
ranjiga isaga oo cusub ku qalalay oo ka badan 90 qaybood milyankiiba (ppm)
miisaanka ah.

-------
Ogaanshaha Ranjiga Liidhka Leh iyo Waxyeelada
Ranjiga Liidhka Leh
Marka uu duugoobo ranjiga liidhka leh (dhilmo, soo googo'o, dil
dilaaco, ama waxyeeloobo) waa sun oo waxa loo baahan yahay in si
dhakhso ah wax looga qabto. Ranjiga liidhka leh waxa sidoo kale laga
heli karaa meelaha dusha ah taas oo markaa carruurta ay ruugi karaan
ama kaas oo markaa inta uu duuboobmo dildilaaci kara, sida:
•	Daaqada iyo moorinta daaqada
•	Albaabada iyo fireemka albaabka
•	Jaran jarada, wadiiqada, iyo barandada
Ranjiga liidhka leh caadiyan waxyeelo malaha hadii ay xaaladiisu
wanaagsan tahay oo hadii aan la tataabanin ama aan la xoqin meelaha
daaqadaah.
Dhaska liidhka waxa uu samaysmi karaa markii ranjiga liidhka leh la xoqo,
ciid la mariyo ama la kululeeyo. Dhaska liidhka ayaa sidoo kale samaysmi
kara marka bamka ama burushka wax lagu ranjiyaynayo la isku dhufto.
Qurubyada ranjiga liidhka leh iyo dhaska waxa uu gaadhi karaa meelaha
dusha iyo shayada ay dadku taaban karaan. Dhaska liidhka waxa uu ku
dagaa oo uu dib u geli karaa hawada marka guriga la xaaqaayo ama la
qalajinaayo, ama marka dadku ay dul socdaan.
EPA waxay wakhti xaadirkan ku sheegtaa heerka liidhka ee dhaska
wayxeelada leh:
•	10 micrograms iskuwareeg fuudkiiba (jig/ft2) iyo wixii ka sareeya ee
dhulka, oo ay ku jirto rooga dhulka
•	100 |ig/ft2iyo wixii ka sareeya daaqada gudaha miisha ay ka xidhanto
Liidhka ciida waxa uu keeni karaa waxyeelo marka ay carruurtu ku
ciyaarto ciida ama marka ay dadku usoo qaataan ciida guriga inta ay
kabaha usoo raacdo. EPA waxay wakhti xaadirkan ku sheegtaa heerka
liidhka ee ciida wayxeelada leh:
•	400 qaybood milyankiiba (ppm) iyo wixii ka sareeya ee aaga ciyaarta ee
ciida leh
•	1,200 ppm (celcelis ahaan) iyo wixii ka sareeya ee ciida ee inta hadhsan
ee barxada
Xasuusnaw, liidhka ranjiga soo googo'ay - oo aad markaa arki
karto- iyo dhaska liidhka-oo aanad arki karin-labaduba waxyeelo
ayay leeyihiin.
Qaabka kaliya ee aad ku ogaan karto hadii ranjiga, ama ciida ay leedahay
waxyeelo waa inaad baarto. Bogga xiga waxa uu sharaxaa sida aad taas u
samayn karto.
Yaraynta Waxyeelada Liidhka, sii socda
Hadii gurigaaga laga qabtay shaqo lagu yaraynayo liidhka
ama hadii gurigaaga uu qaato guno fedaral ah, marka shaqada la
dhamaystiro, halwaha nadiifinta dhaska ah waa in la qabtaa ilaa
baadhitaanku uu muujinayo in heerka dhaska uu ka hoose heerarka
soo scoda:
•	40 micrograms isku wareeg fuudhkiiba (jag/ft2) dhulka, oo uu kamid
yahay dhulka rooga ah
•	250 |jg/ft2daaqada gudaha moorintooda
•	400 |jg/ft2daaqada
Si lagaaga caawiyo helitaanka xirfadlayaal yareeya liidhka oo
deegaanka jooga, la hadal hay'ada gobolka ama deegaanka (eeg
bogaga 14 iyo 15), amaa booqo epa.gov/lead, ama la hadal
1 -800-424-LEAD.

-------
Yaraynta Waxyeelada Liidhka
Khalkhalinta ranjiga liidhka leh ama inaad
si aan munaasab ahayn u tirtirtaa waxa
ay kordhisaa inay qoyskaaga ku faafto
waxyeeladu oo xataa dhas badan oo
liidhka ahi uu gurigaaga saameeyo.
•	Marka laga tago nadaafada maalin
kasta iyo nafaqada wanaagsan, waxa
aad si kumeel gaadh ah u yarayn kartaa
waxyeelada ranjiga adiga oo markaa
qaada tallaabooyin, sida inaad dayactirto
ranjiga waxyeeloobay ee meelaha muuqda
iyo inaad ka beerto doog aaga ciida ee
waxyeeloobay.Tallaabooyinkan maaha xal
waara oo waxa ay u baahan doonaan in si
joogto ah loola socdo.
•	Waxa aad yarayn kartaa soo gaadhitaanka
liidhka ee dadka marka la dayactirayo, hagaajinayo ama ay ranjiyaynayaan
qandaraasle shahaado ka haysta EPA ama gobolka kaas oo markaa lagu
tobobaray isticmaalka nidaamka badbaado ee gobolka. Hadii aad laftaadu
shaqadaas qabanayso, waxa aad ogaataa sida aad u isticmaali karto
nidaamka badbaadada shaqada ee gurigaaga,
•	Si aad sunta uga saarto si rasmi ah, waa inaad shaqaalaysiisaa qandaraasle
yareeya khatarta liidhka oo shahaado haysta. Qaabka Yaraynta (ama meesha
uga saarida khatarta si rasmi ah) waxaa kamid ah meesha ka saarida,
moorinta, ama in lagu xidho waxyaabo gaar ah ranjiga liidhka leh. Inaad
ku dul ranjiyayso ranjiga waxyeelada leh mid caadi ah maaha qaab loogu
xakamayn karo si rasmi ah.
Mar kasta waxa aad isticmaashaa qandaraasle shahaaho haysta kaas
oo markaa loo tobobaray sidii uu markaa uga shaqayn lahaa liidhka si
amaan ah.
•	Shaqaalaysii Shirkad Badbaadada Liidhka Shahaado ku Haysata (eeg boga
12) si ay u samayso mashaariicda dayactirka, hagaajinta, ama ranjiyaynta
(RRP) taas oo markaa khalkhalinaya ranjiyaynta dusha.
•	Si aad sunta ugu saxdo si rasmi ah, waa inaad qandaraaslaha aad
shaqaalaysiisatay uu yareeyaa khatarta liidhka oo shahaado haysta. Tani
waxa ay xaqiijin doontaa in qandaraaslaha uu garan karo sida uu si amaan
ah ugu shaqayn karo oo uu markaa u helo agabka nadaafa ee saxda ah ee
dhamayskaritan.
Qandaraaslaha shahaadada haystaa waxaa uu haystaa shaqaale xirfadleah oo
markaa si taxadir ah u raacaya shuruucda amniga ee ay dejiyeen gobolka ama
dawlada federalku.
Waxa aad Ka Eegtaa Gurigaaga Liidhka
Waxa aad uga baadhi kartaa gurigaaga liidhka dhawr qaab:
•	Baadhitaanka ranjiga liidhka leh waxa uu kuu sheegi karaa hadii
gurigaaga lagu ranjiyeeyay ranjiga liidhka iyo halka uu ku yaal. Kuuma
sheegeyso hadii gurigaaga uu wakhti xaadirkan leeyahay sun. Xirfadle
la tobobaray oo markaa shahaado haysta, oo
loo yaqaan baadhaha ranjiga liidhka leh, ayaa
samayn doono baadhitaanka ranjiga isaga oo
adeegsanaya qaabab, sida:
•	Mishiinka raajiga laydhka foloorantiga
ah (XRF)
•	Baadhitaanka shaybaadhka ee muunada
ranjiga
•	Qiimaynta khatartu waxa ay kuu sheegi
doontaa hadii gurigaagu uu wakhti xaadirkan
leeyahay waxyeelo liidh oo dhanka ranjiga
ah, dhas ama ciida ku jirta. Waxa ay sidoo
kale kuu sheegeysaa talaabada aad qaadayso
si aad uga fal-celiso wixii waxyeelo ah. Xirfadle la tobobaray oo
shahaado haysta, oo loo yaqaan qiimeeyaya khatarta, ayaa:
•	Qaadi doona muunada ee wixii duugoobay ee albaabka,
daaqadaha, dhulka, jaran jarada, iyo gidaarka ah
•	Muunada dhaska ee ranjiga dhulka sare u dhaw iyo muunada ciida
ee dhulka
•	Waxa ay tahay inaad hesho shaybaadh ranjiga ah, iyo muunada ciida
•	Isku-darka baadhitaanka iyo qiimaynta khatarta waxa ay kuu
sheegeysaa hadii gurigaaga uu leeyahay ranji liidh kwg iyo hadii
gurigaaga uu leeyahay waxyeelo liidh, iyo halka ay labaduba ku
yaalaan.
Waxa aad xaqiijisaa inaad akhrido warbixinta marka la dhameeyo
baadhitaanka ama qiimaynta khatarta, oo waxa aad waydiisaa wixii
aanad fahmin.
7

-------
Ka Baarida Gurigaaga ee Liidhka, sii socda
Marka aad u diyaar garoobayso shaqada dayactirka, hagaajinta, ama
rajiyaynta ee guriga la dhisay wixii ka horeeyay 1978, dayactiraha
Shahaada ku Haysta Amaanka Liidhka (eeg boga 12) ayaa:
•	Qaadi kara muunada qurubka ranjiga si markaa loo ogaado hadii
ranjiga aaga loo qorsheeyay dayactirka uu liidh leeyahay oo waxa
uu u diri doonaa shaybaadh ay aqoonsan tahay EPA si uu markaa
u qiimeeyo. Guryaha qaata kaalmada fed era I ka, qofka muunada
qaadayaa waa inuu ahaadaa baadhe ama qiimeeye khatar ah oo
shahaado ku haysta ranjiga liidhka.
•	Waxa aad isticmaashaa bushqada baadhitaanka EPA si aad u ogaato
in aanu jirin ranji liidh leh (laakiin loogu talagalay guryaha aan
qaadan kaalmada federalka)
•	Waxa aad u qaadataa in ranjiga liidhka uu jiro oo markaa waxa aad
ka taxadirtaa shaqada
Waxaa jira barnaamijyo gobolka iyo federalka ah oo markaa lagu
xaqiijinayo in baadhitaanka loo sameeyo si amaan ah, lagu kalsoon
yah ay, oo wax ku ool ah. Waxa aad la xidhiidhaa hay'ada deegaanka
ama gobolka si aad u hesho wixii macluumaad ah, booqo epa.gov/
lead, ama la hadal 1-800-424-LEAD (5323) si aad u eego liiska cida
lala xidhiidhayo ee deegaankaaga.3
8
3 Dadka hadalka ama maqalku ku adag yahay waxa ay ka heli karaan lambarkaTTY
iyada oo markaa kala hadlaya Adeegyada Gudbinta Federalka 1-800-877-8339.
Waxa Aad Samayn Karto Si Aad U llaaliso Qoyskaaga
Hadii aad ka shakido in gurigaaga uu leeyahay waxyeelo ranjiga
liidhkah, waxa aad qaadi kartaa tallaaboyin degdeg ah si aad u
yarayso khatarta qoyskaaga:
•	Hadii aad ku jirto kiro, waxa aad ogaysiisaa mulkiilaha guriga wixii soo
go'a ama soo dhaca ee ranjiga ah.
•	Waxa aad nadiifisaa meelaha ranjiyaysan oo yayna yeelan dhas. Waxa
aad nadiifisaa dhulka, daaqadaha, moorinta daaqadaha, iyo meelaha
kale todobaad kasta. Waxa aad isticmaashaa masaxaad ama isboonji
iyo biyo diiran iyo saabuunta guud ee wax lagu nadiifiyo. (Xasuusnaw:
weligaa ha isku darin ammonia iyo waxyaabaha jaafeesha aha
maadaama oo ay samayn karaan gaas khatar ah.)
•	Waxa aad nadiifisaa ranjiga soo daatay isla markaba adiga oo aan
markaa dhas abuuraynin.
•	Si fiican u nadiifi isboonjiga iyo masaxaada marka aad ku nadiifinaysid
meelaha uskaga leh ama aaga dhaska leh, oo waxa ugu xoqdaa hore
iyo dib.
•	Waxa aad maydhaa gacmahaaga iyo gacmaha caruurtaada badanaa,
gaar ahaan kahor inta aanad cunin cunto iyo kadib marka aad hurdo
isku diyaarinaysaan iyo wakhtiga hurdada.
•	Waxa aad si joogto ah u nadiifisaa meelaha lagu ciyaaro. Waxa
aad maydhaa masaasada, kadaabada, alaabta lagu ciyaaro, iyo
xayawaanka caruusada ah.
•	Waxa aad ka ilaalisaa inay carruurtu calaaliyaan ama afka la galaan
daaqadaha caagooda ama meelaha kale ah ee la ranjiyeeyey, ama
inay cunaan ciida.
•	Marka la tirtirayo, dayactiryo, ama la ranjiyaynayo, waxa aad qabsataa
EPA- ama shirkad tirtirta si Amaan ah Liidhka oo gobolku Ansixiyay(ee
boga 12).
•	Nadiifi oo waxa aad iska saartaa kabaha inta aanad soo gelin guriga si
aad markaa uga hortagto inay kusoo raacdo ciidu.
•	Waxa aad xaqiijisaa inay carruurtu cunaan cunto nafaqo leh, duxdu
ku yar tahay, leh bir badan, iyo kaalshiyeem, sida saladhka iyo waxa
xoolaha laga sameeyay. Carruurta nafaqada wanaagsan cunaa waxa
ay nuugaan liidh yar.

-------